Kurs jumíSÍ Qabıllaǵan: N. Djumabaev Orınlaǵan: E. Joldasbayeva Nókis 2021 Reje Kirisiw

§3. Oqıtıwshı hám oqıwshılar arasındaǵı múnásebet túrleri
Tálim-tárbiya procesi pútkil shınıǵıw dawamında oqıwshı iskerligi hám qızıǵıwshılıǵın turaqlı túrde oyatıp barıw maqsetin kózde tutadı. Oqıw faktorların jaratıwǵa tiykarlanǵan pedagogikalıq texnologiya oqıwshılardı tezlik penen oqıw yaki oqıw islep shıǵarıw iskerligine tartıw imkanın beredi. Keri jaǵdayda, ázzi, jeterli dárejede túsinerli bolmaǵan yaki anıq nátiyje gózlenbegen tapsırmalar shınıǵıwdıń nátiyjesiz juwmaqlanıwına alıp keledi.
Bunday jaǵdaylar kóp hallarda oqıtıwshınıń oqıwshıǵa qarata unamsız múnásebette bolıwına imkan jaratadı hám de jaǵday oqıwshınıń artıqsha sezimlerge beriliwi, oqıw iskerligine iytermelewshi xoshamettiń páseyiwi, oqıwdan beziwi hám de oqıw predmeti hám oqıtıwshıǵa qarata unamsız múnásebette bolıwına sebep boladı. Oqıtıwshı hám oqıwshı arasındaǵı múnásebet insanpárwarlıq talapları tiykarında dúzilip, unamsız sezimlerdiń aldın alıwǵa baǵdarlandırılıwı lazım. Oqıtıwshı menen oqıwshı arasındaǵı múnásebet erisilgen jetiskenliklerden zawıqlanıw, oqıw iskerligine qarata qanaatlanıw menen umtılıw hám de birgeliktegi dóretiwshilik qatnasqa shaqırıwı kerek. Bul bolsa pedagogikalıq tásirdiń júzege keliwi ushın zárúr bolǵan óz-ara baylanıs quralı –
14
“kópir” di payda etedi. Tálim barısında oqıwshı shaxsına qarata húrmetsizlik penen jantasılǵanda názerde tutılǵan talapshańlıqqa, ásirese sanalı intizamdı ornatıwǵa erisiwi múmkin emes.
Basqa tárepten alıp qaraǵanda, pedagogikalıq múnásebettiń quramlıq bólimi bolǵan sáwbet (kommunikativlik iskerlik)ti tómendegi formalarda dúziw múmkin:

Qarım-qatnas quralları





Pedagogikalıq procesti planlastırıw

Oqıwshılar toparı menen qatnasqa kirisiw



Iskerlikti ámelge asırıw procesinde júzege keliwshi qatnas sistemasınıń ólshemin jaratıw

Rawajlandırıwshı pedagogikalıq proceste qatnas procesin basqarıwdı shólkemlestiriw




Tikkeley qatnas (kommunikativ birge islesiw)tı shólkemlestiriw

Tálim-tárbiya jumısın shólkemlestiriwde oqıtıwshı hám oqıwshı arasındaǵı óz-ara múnásebet hám sáwbettiń bir qansha túrleri (stilleri) bar bolıp, olar tómendegiler:

Oqıtıwshı hám oqıwshılar arasındaǵı múnásebet túrleri





Turaqsız

Turaqlı-unamlı

Tómen-unamlı





Turaqsız qásiyetke iye múnásebet oqıtıwshılardıń ulıwma sezimlik-unamlı halattaǵı jaǵdaylarda oqıwshılar toparına qarata turaqsız múnásebette bolıwları menen bayanlanadı

Oqıtıwshılardıń ulıwma sezimlik-unamlı halattaǵı jaǵdaylarda oqıwshılar toparı menen unamlı, biraq aktiv bolmaǵan múnásebetti shólkemlestiriwleri menen bayanlanadı

Oqıtıwshınıń oqıwshılarǵa qarata turaqlı-unamlı múnásebeti, olarǵa ǵamxorlıq kórsetiw, qıyınshılıqlardı jeńiwge járdem beriw, olar menen awır-basıq hám teń tempte qatnasta bolıw menen

Oqıw faktorların jaratıwǵa tiykarlanǵan pedagogikalıq texnologiya oqıtıwshılardıń oqıwshılarǵa sáwbet tiykarında tásir etiw jolların da óz ishine aladı. Keń tarqalǵan metod yaki sáwbet tásirleri tómendegilerden ibarat: isendiriw, dálillik nátiyjelerge tiykarlanıw, tikkeley hám janapay tásir, óz-ózin tárbiaylaw hám óz-ara tásir metodları.

Pedagogikalıq texnologiyanı oqıw procesine aktiv qollanıw esabına tálim barısınıń xoshameti( motivaciyası) kúsheytiriliwi múmkin. Belgili tayar halda alınǵan bilimler ádette, olardı ámeliyatta qollawdı qıyınlastıradı, bul ásirese anıq máselelerdi sheshiwde kórinedi. Sonıń ushın bilim, kónlikpe hám tájiriybelerdi ózlestiriwde oqıwshılardıń tikkeley iskerlik kórsetiwi talap etiledi. Bul máseleniń sheshimi basqarıwǵa tiykarlanǵan pedagogikalıq texnologiyanıń qollanılıwı menen baylanıslı.
Pedagogikalıq texnologiya túrlerin tańlaw qáliplesip atırǵan bilim, kónlikpe hám tájiriybe, shólkemlestirilip atırǵan sabaqlar forması hám qollanılıp atırǵan metodlar hám de metodikalıq usıllardıń qásiyetine baylanıslı. Máselen, oqıwshılarda dóretiwshilik oylawdı rawajlandırıw, oqıw materiallarına sın jantasıw kónlikpesin qáliplestiriw hám de ónimli iskerlik tórlerin payda etiw menen bir qatarda olardı rawajlandırıw ushın sabaqtıń dástúriuy formaları (uyǵınlastırılǵan sabaqlar) menen birgelikte konferenciya sabaǵı, issheń oyın sabaqları, integrallastırılǵan (eki komponentli) sabaqlardan paydalanıw lazım. Usı jaǵdayda tálim metodları tálim maqseti menen sáykes (adekvat) bolıwı kere. Sonday-aq bilimlerdi túrli shárayatta qollawǵa baǵdarlanǵan tapsırmalar, taza shárayatta iskerlik kórsetiwge iytermelewshi tasırmalar orınlaw, ózlestirilgen bilimler tiykarında sxemalar dúziw, olardı táriyiplew, salıstırıw, dawamlı sistemaǵa salıw, ulıwmalastırıw hám basqalar.
Jeterli dárejedegi xoshamet (motivaciya) hám de oqıwshılar iskerligin shólkemlestiriw menen de gózlengen nátiyjelerge erisiw kepillenbeydi. Tálim tárbiya procesiniń didaktikalıq kóz qarastan jetilisiwi tekǵana, usı procesti shólkemlestiriw hám basqarıw jolların durıs tańlaw menen támiyinlenedi.
16
Pedagogikalıq texnologiyanı basqarıw ózinde eki baǵdardı birlestiredi:

iskerlikti basqarıw;
oqıwshılar toparın basqarıw.

Belgili pedagogikalıq texnologiyanı tańlaw ózgeriwsheń sabaq jaǵdayınıń ózgeriwine imkan beredi hám de iskerlik maqsetine qarap ámelge asırıladı. Sonday-aq, variantlı tárizde sabaq jaǵdayın ózgertiw jolların kóriwdi talap qıladı. Bul bolsa, óz náwbetinde, biliw procesin basqarıwǵa qoyılıp atırǵan talap, sonday-aq, ózlestiriw, sáwbetlesiw, iskerlik kórsetiw basqıshlarınıń qásiyeti menen baylanıslı bolıp esaplanadı.