Kvant sonlar haqida tushuncha bosh kvant son

Har bir elektron orbitaldagi elektronlar soni
2(2l+1) formula orqali topiladi.
12	s – orbitalda	l=0 bo’lib, eng ko’pi bilan 2(2∙0+1)=2 ta elektron sig’adi.
13	p – orbitalda	l=1 bo’lib, eng ko’pi bilan 2(2∙1+1) =6 ta elektron sig’adi.
14	d – orbitalda	l=2 bo’lib, eng ko’pi bilan 2(2∙2+1) =10 ta elektron sig’adi.
15	f – orbitalda	l=3 bo’lib, eng ko’pi bilan 2(2∙3+1) =14 ta elektron sig’adi.
16	Magnit kvant son –	mlharfi bilan belgilanib, elektron bulutlarning magnit maydoni ta’sirida biror aniq yo’nalishiga nisbatan egallagan holatini ko’rdatadi.
17	Magnit kvant son	- ldan +l gacha qiymatlarini qabul qiladi.
18	Magnit kvant son	Har bir elektron qavat va qavatcha uchun to’g’ri keluvchi energetic yacheykalar sonini bildiradi.
19	Har bir qavatchadagi yacheykalar soni	2l+1 formula orqali topiladi.
20	s – orbital uchun	l=0, yacheyka soni 2∙0+1= 1 ta bo’ladi.
21	p – orbital uchun	l=1, yacheyka soni 2∙1+1= 3 ta bo’ladi.
22	d – orbital uchun	l=2, yacheyka soni 2∙2+1= 5 ta bo’ladi.
23	f – orbital uchun	l=3, yacheyka soni 2∙3+1= 7 ta bo’ladi.
24	Spin kvant soni –	Elektronning o’z o’qi atrofida qaysi tomonga harakatlanishini ko’rsatadi va ms – harfi bilan belgilanadi. Agar elektron o’z o’qi atrofida soat strelkasi bo’yicha aylansa (↑ holat) qiymatni, soat strelkasiga teskari yo’nalishda harakatlansa (↓ holat) qiymatni qabul qiladi.
25	Klechkovskiy_1_–_qoidasi'>Klechkovskiy 1 – qoidasi	Elektron pog’onachalarning elektronlar bilan to’lib boorish ketma – ketligi, ularning bosh va orbital kvant sonlar yig’indisi (n + l) qiymati ortib borishi tartibida bo’ladi.
26	Klechkovskiy 2 – qoidasi	Agar bir nechta pog’onacha uchun n va l qiymatlari yig’indisi bir xil bo’lsa, bunda avval bosh kvant soni kichik bo’lgan pog’onacha to’ladi. Ya’ni: 1s, 2s, 2p, 3s, 3p, 4s, 3d, 4p, 5s, 4d, 5p, 6s, 4f, 5d, 6p, 7s, 5f, 6d, … tartibida bo’ladi.
27	Pauli prinsipi	Atomda to’rtta kvant son bir xil bo’lgan ikkita elektron bo’lishi mumkin emas.
28	Gund qoidasi	Elektronlar imkoni boricha elektron yacheykalarni to’ldirishga harakat qiladi.

	0 (s)	1 (p)	2 (d)	3 (f)	Elektron qavatdagi n^2 orbital soni	Elektron qavatdagi 2n^2elektron soni
1	□				1	2
2	□	□□□			4	8
3	□	□□□	□□□□□		9	18
4	□	□□□	□□□□□	□□□□□□□	16	32
ml	0	-1, 0, +1	-2,-1,0,+1,+2	-3,-2, -1,0,+1,+2,+3	-	-

TUZUVCHI MUTAXASIS: RASULOV MUSLIMBEK

KVANT SONLAR HAQIDA TUSHUNCHA.
(BIRINCHI DARAJALI TESTLAR.)



1. Kvant son deb nimaga aytiladi.
A)To’lqin funksiyasining qabul qiladigan qiymatlarini cheklovchi to’rtta kattalik kvant sonlar deb ataladi.
B)yadro bilan bog’lanish masofasi, bog’lanish energiyasi va uning xususiy energiyasini belgilovchi nur.
C)To’lqin funksiyasining qabul qiladigan qiymatlarini cheklovchi ikki kattalik kvant sonlar deb ataladi.
D) elektronning o’z o’qi atrofida aylanishini ifodalanishi.

2. Bosh kvant son tushunchasi fanga qachon va kim tomonidan kiritilgan.

A) 1916 – yili A.I.Zommerfeld tomonidan
B) 1913 – yilda N. Bor tomonidan
C) 1916 – yili Klechkovskiy tomonidan
D) 1925– yilPauli tomonidan

3. Orbital kvant son tushunchasi fanga qachon va kim tomonidan kiritilgan.

A) 1916 – yili A.I.Zommerfeld tomonidan
B) 1913 – yilda N. Bor tomonidan
C) 1916 – yili Klechkovskiy tomonidan
D) 1925– yil Pauli tomonidan

4. Bosh (a) va orbital (b) kvant son nimani belgilaydi.

A) a) yadro bilan bog’lanish masofasi, bog’lanish energiyasi va uning xususiy energiyasini belgilaydi.
b) elektron bulut shaklini belgilaydi.
B) a) yadro bilan bog’lanish energiyasi va uning xususiy energiyasini belgilaydi.
b) elektron bulut shaklini belgilaydi.
C) a) elektron bulut shaklini belgilaydi.
b) yadro bilan bog’lanish masofasi, bog’lanish energiyasi va uning xususiy energiyasini belgilaydi.
D) a) yadro bilan bog’lanish masofasi, bog’lanish energiyasi va uning xususiy energiyasini belgilaydi.
b) elektron orbitallarning fazoviy holatini ifodalaydi
5. To’lqin funksiyasining yechimini qaysi kvant son(lar) belgilaydi.
A) Bosh B) Orbital C) Spin
D) Bosh, Orbital, Magnit kvant sonlari

6. Magnit (a) va spin (b) kvant son nimani belgilaydi.

A) a) yadro bilan bog’lanish masofasi, bog’lanish energiyasi va uning xususiy energiyasini belgilaydi.
b) elektronning o’z o’qi atrofida aylanishini ifodalaydi. ‘‘s’’ bilan belgilanadi.
B) a) yadro bilan bog’lanish energiyasi va uning xususiy energiyasini belgilaydi.
b) elektron bulut shaklini belgilaydi.
C) a) elektron bulut shaklini belgilaydi.
b) yadro bilan bog’lanish masofasi, bog’lanish energiyasi va uning xususiy energiyasini belgilaydi.
D) a)elektron orbitallarning fazoviy holatini ifodalaydi.
b) elektronning o’z o’qi atrofida aylanishini ifodalaydi. ‘‘s’’ bilan belgilanadi.

7. Elektron pog’onadagi elektron va orbitallar sonini hisoblash formulasini ko’rsating.

A) 2n² : n² B) 2(2l + 1) : 2l + 1
C) 2n² : n D) 2n : n

8. Elektron pog’onachadagi elektronlar va orbitallar sonini hisoblash formulasini yozing

A) 2n² : n² B) 2(2l + 1) : 2l + 1
C) 2n² : n D) 2n : n

9. Quyidagi kvant sonlar qanday qiymatlarni qabul qiladi.

1. n, a) –l va +l oralig’idag’i
2. l, b) +0,5 ↑ va –0,5 ↓
3. m, c) 0 dan n – 1 gacha
4. m_s d) davr raqamiga teng
A) 1 d, 2 c, 3 b, 4 a
B) 1 d, 2 c, 3 a, 4 b
C) 1 b, 2 c, 3 a, 4 d
D) 1 d, 2 a, 3 c, 4 b

10. Quyidagi orbital kvant son qiymatlariga to’g’ri keluvchi elektron bulut shakllarini juftlab ko’rsating.

a) l = 0 b) l = 1 c) l = 2 d) l = 3
1. Sharsimon 2. Frontal
3. Diffuziyalangan 4. Gantelsimon
A) 1 d, 2 c, 3 b, 4 a B) 1 d, 2 c, 3 a, 4 b
C) 1 a, 4 b, 3 c, 2 d D) 1 d, 2 a, 3 c, 4 b

11. Agar 2 ta elektron spini bir yo’nalishli bo’lsa ular ..... spinli, qarama-qarshi yo’nalishga ega bo’lsa ..... spinli elektronlar deyiladi.

A) Antiparallel, Parallel
B) Parallel, Diparallel
C) Antiparallel, Diparallel
D) Parallel, Antiparallel

12. Pauli prinsipi qachon kashf etilgan?

A)1925 – yil. B) 1952 – yil.
C) 1926 – yil. D) 1924 – yil.
13. Pauli prinsipini ko’rsating.
A) elektron pog’onachalarning elektronlar bilan to’lib borish ketma-ketligi ularning bosh va orbital kvant sonlar yig’indisi (n+l) qiymati ortib borish tartibida bo’ladi.
B) agar bir nechta pog’onacha uchun n va l qiymatlar yig’indisi bir xil bo’lsa, bunday pog’onachalar chegarasida elektronlar joylashishi bosh kvant sonining ortib borish tartibida bo’ladi.
C) atomda to’rtala kvant soni bir xil bo’lgan ikkita elektron bo’lishi mumkin emas
D) pog’onachalardagi elektron spinlar yig’indisi maksimal qiymatga ega bo’lganda atom energetik jihatdan afzallikka ega bo’ladi. Ya’ni elektronlar yacheykalarga avval bittadan keyin ikkitadan joylashadi.
14. Klechkovskiy qoidasini ko’rsating.
A) elektron pog’onachalarning elektronlar bilan to’lib borish ketma-ketligi ularning bosh va orbital kvant sonlar yig’indisi (n+l) qiymati ortib borish tartibida bo’ladi. Agar bir nechta pog’onacha uchun n va l qiymatlar yig’indisi bir xil bo’lsa, bunday pog’onachalar chegarasida elektronlar joylashishi bosh kvant sonining ortib borish tartibida bo’ladi.
B) yadro bilan bog’lanish masofasi, bog’lanish energiyasi va uning xususiy energiyasini belgilaydi.
C) atomda to’rtala kvant soni bir xil bo’lgan ikkita elektron bo’lishi mumkin emas
D) pog’onachalardagi elektron spinlar yig’indisi maksimal qiymatga ega bo’lganda atom energetik jihatdan afzallikka ega bo’ladi.

15. Klechkovskiy qatorini (7p gacha). ko’rsating.

A)1s 2s 2p 3s3p3d 4s 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d6p7s 5f 6d 7p
B)1s2s 2p 3s3p4s 3d 4p 4d 5s 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7p
C)1s2s 2p 3s 3p 4s3d 4p5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p7s 5f 6d 7p
D)1s 2s2p 3s 3p 3d 4s 4p4d 4f 5s 5p 5d 5f 6s 6p7s6d 7p

16. Gund qoidasini ko’rsating.

A) elektron pog’onachalarning elektronlar bilan to’lib borish ketma-ketligi ularning bosh va orbital kvant sonlar yig’indisi (n+l) qiymati ortib borish tartibida bo’ladi.
B) agar bir nechta pog’onacha uchun n va l qiymatlar yig’indisi bir xil bo’lsa, bunday pog’onachalar chegarasida elektronlar joylashishi bosh kvant sonining ortib borish tartibida bo’ladi.
C) atomda to’rtala kvant soni bir xil bo’lgan ikkita elektron bo’lishi mumkin emas
D) pog’onachalardagi elektron spinlar yig’indisi maksimal qiymatga ega bo’lganda atom energetik jihatdan afzallikka ega bo’ladi. Ya’ni elektronlar yacheykalarga avval bittadan keyin ikkitadan joylashadi.
17. Juftlab ko’rsating:
1. s-elementlar a) 0 ta g) 28 ta
2. p-elementlar b) 2 ta h) 36 ta
3. d-elementlar c) 6 ta j) 10 ta
4. f-elementlar d) 26 ta k) 14 ta
5. g-elementlar f) 40 ta l) 18 ta
A)1 k, 2 h, 3 g, 4 f, 5 a
B)1 h, 2 k, 3 f, 4 g, 5 a
C)1 k, 2 h, 3 f, 4 a, 5 g
D)1 k, 2 h, 3 f, 4 g, 5 a

18. Quyidagi kvant sonlarini qanday vazifa bajarishini juftlab ko’rsating:

1) Boshkvant son
2) Orbital kvant son
3) Magnit kvant son
4) Spin kvant son
a) elektronni yadro bilan bog’lanish masofasi
b) elektronni yadro bilan bog’lanish energiyasi
c) elektronning o’z o’qi atrofida aylanishini ifodalaydi
d) elektron orbitallarning fazoviy holatini ifodalaydi
e) Elektron bulut shaklini belgilaydi
f) elektronning xususiy energiyasini
A) 1 –b, f 2 – a, e, 3 – d, 4 – c.
B) 1 – a, b, f 2 – e, 3 –c, 4 –. d
C) 1 – a, b, f 2 – e, 3 – d, 4 – c.
D) 1 –b, f 2 – e, 3 – d, 4 – a, c.

19. Xlorning ikkita ioni tarkibida s - elektronlar soni o`zaro teng, p-elektronlari esa 1:2 nisbatda. Shu ikki iondagi elektronlar soni farqini toping.

A) 8 B) 6 C) 2 D) 5

20. S atomida elektron bilan to`lgan nechta pog`ona va pog`onacha mavjud?

A) 1; 2 B) 2; 4 C) 2; 5 D) 2; 3

21. Pog`onachada maksimal 18 ta elektron joylashsa, ushbu pog`onachaning orbital kvant soni qiymatini aniqlang.

A) 4 B) 6 C) 5 D) 3

22. Berilgan tartibda elementlarning oxirgi elektroni uchun magnit kvant sonining qiymati qanday o`zgaradi? (elementlarning tartib raqamlari berilgan).

a) ortadi; b) kamayadi; c) o`zgarmaydi.
A) 1-b; 2-a; 3-b B) 1-b; 2-c; 3-a
C) 1-b; 2-c; 3-b D) 1-c; 2-b; 3-a

23. Berilgan tartibda elementlarning oxirgi elektroni uchun magnit kvant sonining qiymati qanday o`zgaradi? (elementlarning tartib raqamlari berilgan).

a) ortadi; b) kamayadi; c) o`zgarmaydi.
A) 1-a; 2-b; 3-a B) 1-b; 2-c; 3-b
C) 1-c; 2-a; 3-a D) 1-b; 2-a; 3-c

24. Kimyoviy elementlar davriy sistemasida 120 ta element bor deb hisoblab, nechta elementda kvant sonlari n = 4, l = 2, m₁ = +2, = +1/2 bo`lgan elektron mavjudligini aniqlang.

A) 41 B) 42 C) 79 D) 78

25. Kimyoviy elementlar davriy sistemasida 120 ta element bor deb hisoblab, nechta elementda kvant sonlari n = 3, l = 2, m₁ = +2, = +1/2 bo`lgan elektron mavjud emasligini aniqlang.

A) 23 B) 87 C) 97 D) 24

26. Berilgan tartibda elementlarning oxirgi elektroni uchun bosh kvant sonining qiymati qanday o`zgaradi? (elementlarning tartib raqamlari berilgan).

a) ortadi; b) kamayadi; c) o`zgarmaydi.
A) 1-b; 2-a; 3-c B) 1-b; 2-c; 3-a
C) 1-b; 2-c; 3-b D) 1-c; 2-b; 3-a

27. Berilgan tartibda elementlarning oxirgi elektroni uchun orbital kvant sonining qiymati qanday o`zgaradi? (elementlarning tartib raqamlari berilgan).

a) ortadi; b) kamayadi; c) o`zgarmaydi.
A) 1-a; 2-b; 3-a B) 1-b; 2-c; 3-b
C) 1-c; 2-a; 3-a D) 1-b; 2-a; 3-c

28. Berilgan tartibda elementlarning oxirgi elektroni uchun bosh kvant sonining qiymati qanday o`zgaradi? (elementlarning tartib raqamlari berilgan).

a) ortadi; b) kamayadi; c) o`zgarmaydi.
A) 1-b; 2-a; 3-c B) 1-c; 2-a; 3-b
C) 1-b; 2-c; 3-a D) 1-b; 2-b; 3-a

29. Mn atomida elektron bilan to`lgan nechta pog`ona va pog`onacha mavjud?

A) 3; 9 B) 2; 5 C) 2; 6 D) 3; 8

30. Oxirgi elektronining kvant sonlari n = 3; 1 = 2; m₁ = -1; m₅ = -1/2 bo`lgan elementning yadro zaryadini aniqlang.

A) 23 B) 22 C) 28 D) 27

31. Marganesning ikkita ioni tarkibida s- va p- elektronlar soni o`zaro teng, d-elektronlari esa 1:4 nisbatda. Ularning zaryadlari yig`indisini toping.

A) 8 B) 10 C) 9 D) 11

32. Tartib raqamlari 10; 16 va 36 bo’lgan elementlar atomlarida nechtadan to’lgan elektron pog’onalar bor?

A) 2,2,4 B) 0,1,0 C) 2,3,4
D) 2,2,3 E) 0,1,1

33. Spin kvant soni nimani ko`rsatadi.

A) Elektron energiyasini
B) Davr raqamini
C) Elektron buluti shaklini
D) Elektron buluti yo’na
E) Elektronning o`z o`qi atrofida aylanishini.

34. 3d orbitalidan oldin 4s kelishi qaysi qoidaga asoslangan.

A) Pauli B) Hund
C) Kluchkovskiyning 1- qonuni
D) Kluchkovskiyning 2- qonuni
E) Hech biri

35. Pauli qoidasiga berilgan to`g`ri ta`rifni ko`rsating.

A) Bir atomda yoki ionda barcha kvant sonlari bir xil bo`lgan elektronlar yo`q.
B) Elektronlar spin kvant sonlari yig`indisi maksimal bo`lishga intiladi.
C) Elektronlar spin kvant sonlari yig`indisi minimal bo`lishga intiladi
D) Elektronlar bosh va orbital kvant sonlari yig`indisi kichik bo`lgan orbitaldan boshlab to`la boshlaydi.
E) Agar bosh va orbital kvant sonlar yig`indisi teng bo`lsa, elektronlar bosh kvant sonlari yig`indisi kichik bo`lgan orbitaldan boshlab to`la boshlaydi.

36. Tritiy atomidagi nuklonlar sonini aniqlang?

A) 1p,1n B) 1p,0n C) 1p,2n
D) 1p,3n E) 0p,1n

37. X⁺³ ionida proton soni 21 ta, neytron soni elektron sonidan 4 taga ko`p. Atom massani toping.

A) 21 B) 45 C) 44 D) 43 E) 39

38. Elektron bulutining shaklini qaysi kvant soni bildiradi?

A) bosh B) orbital C) magnit D) spin

39. Bosh kvant soni quyidagilardan qaysi birini aniqlay olmaydi?

A) pog’ona ichidagi energetik holatlar sonini
B) elektron joylashgan pogo’na tartib raqamini
C) elektron buluti shaklini
D) elektronning yadrodan qanchalik uzoqdaligini