L. N. Xalikova, U. R. Mavlonova
Download 1.33 Mb. Pdf ko'rish
|
44679-1
11
A.Razzoqov va boshqalar. Iqtisodiy ta’limotlartarixi. Darsli. T.: Moliy -434b 76 3. Iqtisodiy islohatlarning milliy modeli Konstitutsiyamizning hamda xalkimizning uziga xos xususiyatlari va jaxon tajribalarini uyg‘unlikda mujassamlashtirilgan - dunyoda «o'zbek modeli» deb e’tirof etilgan iktisodiy isloxatlar modelining asosiy muallifi I.Karimov inson-isloxat uchuy emas, isloxat inson uchun xizmat kilish kerak, deb ta’kidlagan mezon muxim hisoblanadi. Respublikamizning bozor munosabatlariga o‘tish konsepsiyasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, akademik I.A.Karimovning asarlari, risola va nutq larida izohlab berilgan. O‘zbekistonning tarixiy, milliy, an’anaviy, ekologik va boshq a sohalardagi tajribalariga asoslanib, respublikada ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iq tisodiyotiga o‘tish yo‘li maq bul deb topildi. Bu o‘tish yo‘li tadrijiy (evolyutsion), ketma-ket, bosq ichma-bosq ich amalga oshiriladi. O‘zbekistonning bozor munosabatlariga tez va bo‘xronsiz o‘tishi uchun q ulay sharoitlar anchagina. Bu avvalo siyosiy mustaq illikning mavjudligidir; halq imizning boy tajribasi va mehnatkashligi, intelektual boyligi tufayli xatto ma’muriy-buyruq bozlik davrida ham bozorlar mavjud bo‘lgan va asosiy talab-ehtiyojni q ondira olgan. Agar ishlab chiq arishga ilg‘or texnologiya, fan-texnika yutuq lari joriy etilsa, boy moddiy texnika resurslarimiz ishga solinsa, xalq imiz va davlatimiz tezda rivojlanib, nisbatan q isq a davr ichida ilg‘or mamlakatlar q atoriga q o‘shiladi. Bozor iq tisodiyotiga o‘tishning "o‘zbek modeli" konsepsiyasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti akademik I.A.Karimov tomonidan ishlab chiq ilgan. Uning besh tamoyili mavjud: 1.Iq tisodiyotning siyosatdan ustuvorligi va bunda iq tisodiyotning mafkuradan holi bo‘lishi. 2.Davlat bosh islohotchi. 3.q onunning hamma narsadan ustun turishi. 4.Kuchli ijtimoiy siyosat, ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor. 5.Bozorga bosq ichma-bosq ich, tadrijiy (evolyutsion) yo‘l bilan borish. Isloxatlarning «o'zbek modeli» kuyidagilarga asoslanadi: - bozor iktisodiyoti va demokratiya tamoyillariga asoslanadigan jamiyatni barpo etish; - SSSR parchalangandan keyingi o'zbekistonning haqmkiy xolati; - xalkning mentaliteti va tarixiy an’analarga isloxatlarni amalga oshirishning u yoki bu sur’atlariga axrlining tayyorlik darajasi; - «Shok terapiyasi» dan voz kechish. Demak, isloxatlardan asosiy maksad — yurtimizning yanada rivojlanishi, xalkimizning farovonligi, jaxon hamjamiyatidan uzimizga munosib urin egallashdan iborat. XXI asr boshida O'zbekiston tarakkiyotining I.Karimov tomonida ishlab chikilgan strategiyasida kuyidagi muxim ustuvor yunalishlar mavjud. Bular: 1. Iktisodiyotning izchil usishi va samaradorligini oshirish, demokratik bozor isloxatlarini chukurlashtirish asosida xalk turmush darajasining barkaror va uzluksiz yaxshilanib borishini ta’minlash hamda axrlini kuchli ijtimoiy ximoyalashga aloxida e’tibor karatish kuzda tutilgan. Bunda besh yil davomida ish haqining eng kam mikdorini 3, 5 barovar oshirish va axrli jon boshiga to'g'ri keladigan urtacha daromadini 1, 8-2,0 barovar kupaytirish kerak buladi. 77 2. Siyosiy va iktisodiy xayotni, davlat va jamiyat kurilishini erkinlashtirish, axolining siyosiy faolligini kuchaytirish, jamiyatda manfaatdor va karama-karshi kuchlar urtasida muvozanatni ta’minlaydigan kuchli mexanizmni shakllantirish zarur. Xususan, iktisodiy soxani yanada erkinlashtirish maksadida davlat boshkaruv rolini chegaralash, xususiy mulk mikyoslarini kengaytirish, mulkdorlarning mavkei va huquqlarini mustaxkamlash, kichik hamda urta biznes rivojlanishiga har tomonlama kumak berish hamda bozor infratuzilmasini keng rivojlantirish lozim. 3. Shaxsiy manfaatlarni mamlakat, xalk. manfaatlari bilan uygun xolda kuradigan erkin, har jixatdan barkamol insonlarni tarbiyalash asosida jamiyat ma’naviyatini yuksaltirish lozim. 4. Har kanday muammolarni amaliy yechishga krdir bulgan kadrlar saloxiyatini tayyorlashga erishish kerak. Chunki mamlakatning buyuk kelajagi bugungi zamonaviy fikr yuritadigan, uz xalki va Vatani manfaati goyalari adolatli avlod kelishiga boglik. 5. Iktisodiyotda tarkibiy uzgarishlarni amalga oshirish maksadlari kuyidagilarda ifodalanadi: - iktisodiyotning xom ashyoviy bir tomonlama rivojlanishiga chek kuyish; - iste’molga tayyor tugallangan ishlab chikarishga utish; - importga karamlikni cheklash; - eksport saloxiyatini oshirish; - istikbolli soxalarga ustuvorlik berish, barkaror usish; - mexnat resurslarining okilona foydalanilishini ta’minlash; - milliy bozorni ichki ishlab chikarish hisobiga tuldirish va axoli talablarini tularok kondirish. 6. Jamiyatdagi barkarorlik, tinchlik, millatlar va fukarolar aro totuvlikni, sarxadlarimizning daxdsizligini, mamlakatimiz xududiy yaxditligini ta’minlashdan iborat. Ushbu yunalishlarda belgilangan vazifalar mamlakatimiz saloxiyatining kiska muddatlarda yukori darajada rivojlanishini ta’minlashga imkon berdi. Shuning uchun ham 2005-2010 yillarda iktisodiy saloxiyatda erishilishi kuzda tutilgan tarkibiy uzgarishlar jumlasiga kuyidagilar kiradi: - kishlok xujaligini yangi texnika bilan ta’minlash, kishlok xujaligi va unga boglik bulgan soxalarning iktisodiy munosabatlarini takomillashtirish; - iktisodiyotning yukrri samarali, eksportga yunaltirilgan tuzilmasini shaklllantirish; - iktisodiyotning tayanch tarmokdarini texnika bilan kayta jixrzlash va yanada rivojlantirish; - yengsht va kayta ishlash sanoati korxonalarini texnika bilan kayta jixrzlash va zamonaviylashtirish; - yukrri texnologiya va ilm talab ishlab chik.arishni jadal rivojlantirish. Makroiktisodiy barkarorlikni ta’minlashdagi isloxatlarning yakin muddatdagi yunalishlari kuyidagilarga Karatilishni kuzda tutadi: - byudjetli tartibga solish darajasini boskichma-boskich kamaytirish hamda, byudjet mablaglari ishlatilishi samaradorligini oshirish. Bunda YAIM ning byudjet 78 orkali kayta taksimlanishini 40-42%dan 25-28%ga tushirish, bu bilan tovar ishlab chikaruvchilarga solik tulovlari kamayishiga erishadi, ijtimoiy talab ortadi. - iste’molga ketadigan daromad emas, kuchmas mulk, zebi-ziynat va kimmatbaxr tovar hamda xizmatlar solikga tortilishi lozim, foydalanadigan resurslar (yer, suv, kuchmas mulk)ga solik. oshirilgani xolda, birlamchi tarmokdar, boshlangach texnologik sikldagi solikdarni kamaytirish; - iktisodiyotning real sektoridagi moliyaviy vaziyatni soglamlashtirish uchun davlatning antimonopol va narx tartiblashtirish faoliyatini oshirish, tulovlar buyicha inkirozlarni yumshatish, baxo disparitetiga barham berish; - rakobatda afzallikka ega bulgan kayta ishlash sanoati korxonalarining iktisodiy usish ustunvorliklarini anikdash orkali mamlakat eksport samaradorligini oshirish; - milliy valyuta almashuv kursi barkarorligiga erishish. Download 1.33 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling