L. N. Xalikova, U. R. Mavlonova
O‘tish davri tavsifi va uning milliy xususiyatlari
Download 1.33 Mb. Pdf ko'rish
|
44679-1
O‘tish davri tavsifi va uning milliy xususiyatlari Ma’muriy markazlashgan iktisodiyotning tarixiy okibatlari, bozor munosabatlariga utish zaruriyatini anglashni va tub isloxotlar boshlashni talab etdi. Natijada iktisodiy munoslbatlar tizimining bir shaklidan voz kechildi va ikkinchi shakliga yuz tutildi. Respublikadagi mavjud vaziyat iktisodiy isloxatlarni utkazishga tubdan yangicha yondashuvni sifat jixatidan yangi vazi-falar va sharoitlarni hamda tajribalarni hisobga olishni eng muxim mamlakatlar saloxiyatiga kuprok tayanishni takrzo yetdi. Bunday ma’suliyatli vazifani xal etish akademik Islom Karimov tadkdikrtlarida nazariy-ilmiy yechimini topdi. Chunonchi, aslini olganda, ran bozor munosabatlariga utishda uxshashi bulmagan betakror andozamizni ishlab chikish, uz yulimizni ganlab olish bormokda. Bu yul - uch tarkibiy kismdan iborat: - ijtimoiy jixatdan yunaltirilgan bozor iktisodiyoti milliy andozasi moxiyatining tavsifi; - katiy markazlashtirilgan ma’muriy-buyrukbozlik tizimidan xujalik yuritishning bozor munosabatlariga utishning eng muxim tamoyillari; - iktisodiy isloxatlarni amalga oshirishning, tanglikdan chikib olishning barkarorlikni va muxim ijtimoiy-iktisodiy rivojlanishni ta’minlashning anik, yunalishlari. Keltirilgan tarkibiy kismlar to'g'risida respublikamiz ziyolilari, xususan iktisodchi olimlar chukur tadkikotlarni davom ettirib, bir kator asarlarini chop etishdi. Utish davri iktisodiyotining kupchilik mamlakatlarga xos bulgan umumiy kridalari va xrlatlari jumlasiga kuyidagilar kiradi: 10 A.Razzoqov va boshqalar. Iqtisodiy ta’limotlartarixi. Darsli. T.: Moliy -432b 75 - mavjud iktisodiy tizimda yangi tizimga utishdagi bekdrorlik, nomutonosiblik va muvozanatsizliklar; - jamiyat iktisodiy rivojlanish yullarining turli-tuman xususiyatdaligi; - mulkchilik, boshkaruv, tovar-pul munosabatlari kabi soxalarda tub isloxatlarning zarurligi; - umumiy utish krnuniyatlari mavjudligidan kat’iy nazar, har bir mamlakat shart-sharoitlarini hisobga olish zarurligi; - eski turmush tarzi mezonlari va yangi iktisodiy kadriyatlarning nomuvofikligi, ba’zi xollarda esa, karama-karshi ziddiyatli tusga ega bulishi; - jamiyat a’zolari bir kismining eski mafkura iskanjasidan kutilishning kiyinchilik bilan ketishi, yangi iktisodiy munosabatlarga ehtiyotkorlik bilan yondoshishiga karamay, tashabbuskor, izlanuvchan, tadbirkor va tarakdiyparvar kishilarning tobora ortib borishi kabilar. Tarix tajribasiga kura, madaniylashgan bozor munosabatlariga utish davrining dovomiyligi bozor iktisodiga utishning Kanday yuli, andozasi tanlanishi kabi boshkr shart-sharoitlarga boglik, buladi. XX asr nixryasiga kelib, shakllan-gan iktisodiy taffakur va iktisodiy tarakdiyot istikfollari tugoisidagi krrashlarda erkin itisodiy tartibga solish goyasi ham, markazlashtirilgan tarzda rejalashtirish goyasi ham insirozga uchraganligii bayon etilmokda. Chunki I.Karimov ta’kidlaganidek: Jaxrn sivilizatsiyasi ijtimoiy tarakkiyotning sifat jixatdan yangi yullarini ishlab chikdi, tartibga solinadigan bozor iktisodiyoti mana shu yulga asos kdlib olingan. Utish davri kuxna Yevropa mamlakatlarida bir necha yuz yilni tashkil etgan bulsa, mustamlakachilikdan ozod bulgan Osiyo va boshka kita mamlakatlarida bir necha un yildan iborat buldi. Masalan, Buyuk Britaniya-200 yil, Fransiya -150 yil, Germaniya va AKSH 150-100 yil. Boshlangich shart-sharoitlarga kura, yondoshilgan guruxdash mezoniga asosan tartiblashga solinadigan bozor iktisodiyoti mamlakatlari uchun 3 ta yondashuv va yana bir turdagi urinish mavjudligi I.Karimov tomonidan taxdil etilgan. Bular: 1. Uzokdavom etgan evolyutsion tarakkiyotni bosgan rivojlangan mamlakatlardagi aralash iktisodiyot; 2. An’anaviy (oddiy va bozor, patriarxal feodal munosabatlariga ega) iktisodiyot asosida shakllanayotgan madaniylashgan bozor munosabatlari; 3. Rejalashtirilgan buyrukbozlik iktisodiyoti negizida shakllanayotgan bozor munosabatlari ga asoslangan demokratik jamiyat; 4. Sotsializm goyalarini samarali bozor iktisodi vujudga keltirish bilan kushib olib borishga urinayotgan sotsialistik iktisodiyotning Xitoycha yuli. Yukoridagi yondoshuvlar asosidagi taxdillar kursatishicha, bozor munosabatlarining rivojlanishi birorta ham mamlakatda benukson va tekis kechmagan. Bozor mexanizmlarini ideallashtirish ham katta xato buladi. Shuning uchun ham «O'zbekiston tanlab olgan yul respublika va uning xalkining manfaatiga nixoyatda moye keladigan ijtimoiy jixatdan yunaltirilgan bozor iktisodiyotini shakllantirishga karatilgan iktisoddir» — deb ta’kidlaydi I.Karimov. 11 Download 1.33 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling