Laboratoriya ishi № Mavzu: Raqamli texnika negiz elementlarini tadqiq etish. Ishning maqsadi

D-trigger (inglizcha Delay-tutilish) barcha triggerlarga xos bo'lgan kirishga 
ega: S (sozlash), R (qayta tiklash), C - sinxronizatsiya kiritish va D-kirish. D-trigger 
dinamik boshqariladigan trigger deb ham ataladi. D trigger ning ishlashi kichik 
farqlar bilan JK trigger ga o'xshaydi. 
Triggerning xususiyati shundaki, D kirishida past potensial (mantiqiy 0) 
qo'llanganda va C kirishda impuls pasayganda, trigger nolga qaytariladi. Agar D 
kirish yuqori potensial bo'lsa (mantiq 1), u holda impulsning pasayishi bilan triger S 
kirishida bir o'rnatiladi. 
Impuls pasayishi nima? Buni aniq, masalan, rasm yordamida tushuntirish 
yaxshiroqdir. 
2.10-rasm.Impulsni rasm ko’rinishida ifodalash 

---

Eslatib o'tamiz, C kirishi sinxronizatsiya kirishi yoki boshqacha aytganda 
taktli kirishidir. Bu bitta umumiy sxema bo'yicha ko'plab individual mikrosxemalar 
ishini soddalashtirish uchun kerak. 
Prinsipial sxemalarda D-trigger quyidagicha belgilanadi. 
2.11-rasm. D triggerni prinsipial sxemasi 
Sxemadagi rasm biroz boshqacha bo'lishi mumkin. Shunga qaramay, D-flip-
flop belgisida har doim "D" yozuvining ko'rsatkichi mavjud. 
KMOP texnologiyasidan foydalangan holda ishlab chiqarilgan K561 seriyali 
mantiqiy mikrosxemalar D-trigger to'plamlariga ega. Masalan, K561TM2 
mikrosxemasi bitta paketda ikkita D- trigger ni o'z ichiga oladi. Va K561TM3 
mikrosxemasining bir qismi sifatida allaqachon to'rtta D- trigger mavjud. Oddiy 
hisoblagichlarni va chastotalarni taqsimlovchi qurilmalarni qurish uchun ushbu 
mikrosxemalar ancha qulaydir. 
K561TM2 mikrosxemasi (K176TM2, K564TM2) diagrammalarda shunday 
ko'rsatilgan. K561TM2 mikrosxemasining import qilingan analogi CD4013, 
HEF4013. 
2.12-rasm. K561TM2 mikrosxemasida D tigerini ishlatilishi. 
Ko'rib turganingizdek, ushbu mikrosxemada ikkita D-trigger mavjud. Ushbu 
mikrosxemaga quvvatni ulash uchun 14-kirish (bu pulus "+", VDD) va 7-kirish (bu 
minus "-", GND) ishlatiladi. 
D-triggerdan chastotani ikkiga ajratuvchi qismni olish uchun teskari chiqishni 
D kirishiga ulash kifoya, ya'ni 2 va 5-chi kirishlar (12 va 9) ulanadi va impulslar C 
kirishiga beriladi. 

---

T-trigger yoki trigger, kirishga kelgan impulslarni hisoblash uchun 
mo'ljallangan. Trigger nomi Toggle - salto so'zidan olingan. T-triggerlar asinxron va 
sinxron bo'lishi mumkin. Sinxron triggerlar kiritish yoki boshqarish uchun kirish 
imkoniyatiga ega. Asinxron T-triggerni ikki bosqichli RS-triggerda amalga 
oshirishni ko'rib chiqing (19.1-rasm). 
2.13-rasm. - RS-triggerga asoslangan asinxron T-trigger (a), uning belgisi 
(b) va ishlashning vaqt diagrammasi (v). 
Birinchi bosqichning kirish qismidagi o'zaro bog'liqlik tufayli, ikki bosqichli 
triggerning ikkinchi chiqish bosqichi holatiga qarama-qarshi bo'lgan holat hosil 
bo'ladi. C = 1 bo'lganda, birinchi bosqich yangi holatni oladi, shunda butun interval 
davomida, C = 1 bo'lsa, triggerlar qarama-qarshi holatlarda bo'ladi. 
Sinxronizatsiya signali nolga tushganda, birinchi bosqichning yangi trigger 
holati chiqishga uzatiladi, ya'ni u ikkinchi triggerga qayta yoziladi. Ikkala trigger 
ham yangi bir xil holatda, ammo kirish signallari kombinatsiyasi kirish trigger 
holatini o'zgartirishga tayyor. 
T- trigger kirish signalining chastotasini 2 ga ajratadi va uning ish sikli 
ikkitadan nosimmetrik impuls signalini yaratish uchun ishlatilishi mumkin. Sizga 
eslatib o'tamiz. Impuls signalining ish sikli davr davomiyligining impuls 
davomiyligiga nisbatiga teng ekanligi. T- trigger bir bitli ikkilik sonlar uchun 
qo'shimchalar kabi harakat qiladi. 

---

Sinxron T- trigger T kirishida kon'yunktor borligi bilan ajralib turadi, uning 
kirishlaridan biri T kirish boshqaruvchisi vazifasini bajaradi, ikkinchisi esa 
sinxronizatsiya kiritishidir. Sinxron T- trigger 2.14-rasmda keltirilgan. 
2.14-rasm. Sinxron T-triggerning (a) sxemasi, uning belgisi (b) va ishlash 
sxemalari (v)