Laboratoriya ishi №3 Mavzu: Sirka kislotasining eterifikatsiyasi Ishdan maqsad

---

Laboratoriya ishi №3 
Mavzu: Sirka kislotasining eterifikatsiyasi
Ishdan maqsad: Atsetilenni suyuk fazada gidratatsiya jarayonining va 
atsetaldegidni sirka kislotasigacha oksidlashning modellashtirish jarayonini va 
eterifikatsiya jarayoniga ta’sir qiluvchi omillar, reagentlar nisbati, katalizatorlar 
miqdori va suvni tortib oluvchi komponentlarni butil atsetat hosil bo’lishiga ta’sirini 
o’rganish 
Nazariy ma’lumotlar 
Sirka kislotasi efirlari aviatsiya va avtomobil ishlab chiqarish sohasida 
ishlatiladigan yuqori sifatli himoya plyonkalari hosil qiluvchi nitrotsellyuloza va 
boshqa laklar uchun Yaxshi erituvchi sifatida keng ko’lamda ishlatiladi. Efirlar 
suvda erigan organik moddalarni ekstraksiya qilishda, masalan yog’ochni quruq 
haydab pista ko’mir olishda hosil bo’ladigan smola osti suvlaridan sirka kislotasi 
olishda, qattiq Yoqilg’ilarni gazifikatsiyalash va kokslash jarayonida hosil bo’lgan 
fenol suvlaridan fenollarni ajratib olishda qo’llaniladi. 
Butil spirtining sirka kislotasi bilan reaksiyasi qaytar jarayonlar qatoriga kiradi. 
C
4
N
9
ON + SN
3
SOON  SN
3
SOOS
4
N
9
+ N
2
O. 
Butil atsetatni eng ko’p miqdorda hosil qilish uchun jarayonga sirka 
kislotasining miqdorini keragidan ortiqroq darajada qo’shish yoki reaksiya 
natijasida hosil bo’layotgan suvni haydab yuborish yoki Kimyoviy bog’lash yo’li 
bilan yo’qotish zarur. Eterifikatsiya asta sekin boradigan jarayondir, ammo mineral 
kislotalar yoki organik sulfokislotalar ishtirokida bir muncha tezlashadi. CHunki bu 
kislotalar reaksiya jarayonida katalizator vazifasini bajaruvchi vodorod ionlarining 
konsentratsiyalarini yuqori bo’lishini ta’minlaydi. Eterifikatsiya jarayonida 
qo’llaniladigan konsentrlangan sulfat kislotasi, o’zining katalitik ta’siridan tashqari, 
suvni bog’lovchi agent rolini ham bajaradi. Bu reaksiya suyuq holatda almashadigan 
gomogen- katalitik reaksiyaga yorqin misol bo’la oladi. Reaksiya bosqichma-
bosqich boradi: 
S
4
N
9
ON + NOSO
2
ON  S
4
N
9
OSO
2
OH +H
2
O 
S
4
N
9
OSO
2
ON + SN
3
SOON  N
3
OSOS
4
N
9
+ N
2
SO
4
Qo’shimcha quyidagi reaksiya ham boradi. 
S
4
N
9
OSO
2
ON + S
4
N
9
ON  S
4
N
9
OS
4
N
9
+ N
2
SO
4 
Tajriba o’tkazish uchun kerakli buyumlar, jixozlar 
1. Tagi yumaloq Vyursa kolba, hajmi 0,5 l.(1) 
2. Tomchilash voronkasi (2) 
3. YUvish sklyankasi (3,9)
4. 3 ogizli kolba(4) 
5.Elektr plitkasi (5) 
6.Kontakt termometrii (6) 
7.Turubkali sovutkich (7) 
8.Gazometra (8) 
9. Troynika (10) 

---

10. Kisgich ( zajim) (11) 
11.Okisidlash sklyankasi (12)