Laboratoriya mashg‘uloti 4G tarmoqlarining parametrlarini tadqiq qilish

Tashqi tarmoqlar bilan interfeyslar 
PSTN bilan ulanishi
Umumiy telefon tarmog‘iga ulanish MSC tomonidan 2Mbit/s aloqa liniyasi 
orqali OKS №7 signalizatsiya tizimiga muvofiq amalga oshiriladi. 2Mbit / s 
interfeysning elektr xususiyatlari MKKTT G.732.tavsiyalariga mos keladi.
 
Nazorat savollari 
1. GSM tarmog‘ining elementlarini o‘zaro bog‘lanish interfeyslari qanday 
turlarga bo‘linadi? 
Terminal qurilmasi nomerteriladigan telefon go‘shagi, 
ma’lumotarni uzatish apparaturasi (DTE), teleks va boshqalar kabi bir 
yoki bir necha turlardagi qurilmalardan tashkil topishi mumkin. 
Terminallarning quyidagi turlari mavjud: 
1.TE1 (Terminal Equipment – ISDN bilan aloqani ta’minlaydigan 
terminal qurilmasi; 
2.TE2 (Terminal Equipment –MKKTT V-yoki X-turkumdagi 
protokollar orqali istalgan qurilma bilan aloqani ta’minlaydigan terminal 
qurilmasi (ISDN bilan aloqani ta’minlamaydi). TE2 terminal yuklama 
sifatida MT1 qurilmaga (ISDN bilan aloqa imkoniyatiga ega bo‘lgan 

---

harakatdagi stansi) yoki TA adapter orqali ulanishi mumkin. 
2. 
GSM tarmog‘ining ichki interfeyslari qaysi interfeyslarni
o‘z ichiga oladi? 
• MSC va BSS orasidagi interfeys (A – interfeys) BSSni 
boshqarish, chaqiruvni uzatish, harakatlanishni boshqarish uchun 
xabarlarni uzatilishini ta’minlaydi. A – interfeys aloqa kanallari va 
signalizatsiya liniyalarini birlashtiradi. Signalizatsiya liniyalari 
MKKTTSS N7 protokolini ishlatadi. A – interfeysning to‘liq 
spesifikatsiyasi ETSI/GSM 08 turkumdagi talablarga mos keladi. 
• MSC va HLR orasidagi interfeys VLR bilan birlashtirilgan (V – 
interfeys). MSCga harakatdagi stansiyaning joylashish o‘rnini aniqlash 
zarur bo‘lsa, unga murojaat qiladi. Agar harakatdagi stansiya MSC bilan 
joylashish o‘rnini aniqlash protsedurasini uyushtirsa, u o‘z VLRni 
xabardor qiladi, VLR barcha o‘zgargan ma’lumotlarni o‘z registrlariga 
kiritadi. Bu protsedura har doim MS bitta joylashish o‘rnini aniqlash 
sohasidan boshqasiga o‘tganda bo‘lib o‘tadi. Agar abonent maxsus 
25 
qo‘shimcha xizmatlarni so‘rasa yoki o‘zining ayrim ma’lumotlarini 
o‘zgartirsa, MSC yana VLRni xabardor qiladi, u o‘zgarishlarni qayd 
etadi va zarurat bo‘lganda ular haqida HLRga xabar qiladi. 
• MSC va HLR orasidagi interfeys (S – interfeys) MSC va HLR 
orasidagi o‘zaro ta’sirlashishni ta’minlash uchun ishlatiladi. MSC 
abonent so‘zlashuvga to‘lay olishi uchun aloqa seansining oxirida 
HLRga ko‘rsatmani (xabarni) jo‘natishi mumkin. Qayd etilgan telefon 
aloqasi tarmog‘i harakatdagi abonentni chaqiruvni o‘rnatish 
protsedurasini bajara olmasa, MSC MSni chaqiruvni jo‘natish uchun 
abonentning joylashish o‘rnini aniqlash maqsadida HLRga so‘rov 
jo‘natishi mumkin. 
• HLR va VLR orasidagi interfeys (D – interfeys) harakatdagi 
stansiyaning holati haqidagi ma’lumotlarni almashlashni kengaytirish, 
aloqa jarayonini boshqarish uchun ishlatiladi. Harakatdagi abonentga 
taqdim etiladigan asosiy xizmatlar joylashish o‘rniga bog‘liq bo‘lmagan 
holda xabarlarni uzatish va qabul qilish imkoniyatidan iborat. Buning 
uchun HLR o‘z ma’lumotlarini to‘ldirishi kerak. VLR MSni boshqarish 
va rouming vaqtida unga nomerni tayinlash bilan uning holati haqida 
HLRga xabar beradi, harakatdagi stansiyaga xizmat ko‘rsatilishini 
ta’minlash uchun barcha zarur ma’lumotlarni jo‘natadi. 
• MSClar orasidagi interfeys (Ye – interfeys) HANDOVER - 
abonent aloqa uzilmasdan aloqa seansi jarayonida zonadan zonaga uni 
“o‘tkazish” protsedurasini amalga oshirishda turli MSClar orasidagi 
o‘zaro ta’sirlashishi ta’minlaydi. 
• BSC va BTS orasidagi interfeys (A - bis interfeys) BSCni BTS 
biln aloqasi uchun izmat qiladi va qurilmalarni bog‘lanishlarni o‘rnatish 
va boshqarish jarayonlari uchun ETSI/GSM Tavsiflari orqali aniqlangan, 
uzatish raqamli oqimlarda 2,048 Mbit/s tezlikda amalga oshiriladi. 64 
kbit/si fizik interfeys ishlatilishi mumkin. 

---

• BSC va OMS orasidagi interfeys (O – interfeys) BSCni OMS 
bilan aloqasi uchun mo‘ljallangan, MKKTT X.25 paketlar 
kommutatsiyalanadigan tarmoqlarda ishlatiladi. 
• Bazaviy stansiya kontrollerining ichki BSC-interfeysi BSSning 
turli qurilmalari va transkodlash (TSE) qurilalari orasidagi aloqani 
ta’minlaydi, 2,048 Mbit/s IKM-uzatish standartini ishlatadi va 16 kbit/s 
tezlikli to‘rtta kanallarni yoki 64 kbit/s tezlikli bitta kanalni tashkil 
etishga imkon beradi. 
26 
• MS va BTS orasidagi interfeys (Um - radiointerfeys) ETSI/GSM 
tavsiyalarining 04- va 05- turkumlarida aniqlangan. 
• OMS va tarmoq elementlari orasidagi boshqarish interfeysi 
deyiladigan OMS va tarmoq orasidagi tarmoq interfeysi, ETSI/GSM 
12.01 Tavsiyalari orqali aniqlangan va OSI ISO ochiq tarmoqlarining 
ko‘p darajali modelida aniqlangan Q.3 interfeysning analogi 
hisoblanadi. 
• Tarmoqning OMS bilan ulanishi SS N7MKKTT signalizatsiya 
tizimi yoki X.25 tarmoq protokoli orqali ta’minlanishi mumkin. X.25 
tarmoq ochiq yoki yopiq rejimlarda birlashtirilgan tarmoqlar bilan yoki 
PSDN bilan ulanishi mumkin. 
• Tarmoqni va xizmat ko‘rsatishni boshqarish GSM - protokoliham 
ETSI/GSM 12.01 Tavsiyalari orqali aniqlangan Q.3 interfeysning 
talablarini qoniqtirishi kerak. 
3. A va Abis -interfeys qanday vazifani o‘z ichiga oladi? 
Abis interfeysi. 
1. BSC va BTS o'rtasidagi interfeys. Quyidagi funktsiyalarni bajarish uchun xizmat 
qiladi: 
trafik kanalini submultiplekslash 
foydalanuvchi ma'lumotlarini uzatish 
BSC va BTS o'rtasidagi signalizatsiya (masalan, havolani boshqarish uchun) 
BTS-ga soat signallarini uzatish. 
2. GPRS PLMN da: BSC (PCU) va BTS(E) o'rtasidagi interfeys. GPRS uchun 
Abis-interfeysning signalizatsiya qismi xabar mazmuni va xabarlar oqimi nuqtai 
nazaridan biroz o'zgartirilgan. Trafik ma'lumotlari (va maxsus GPRS 
signalizatsiyasi) o'lchovlar va jismoniy ma'lumotlarni o'z ichiga olgan TRAU 
ramkalarida olib boriladi. 
GPRS-MS uchun Abis interfeysida bajariladigan funksiyalar: 
GPRS ma'lumotlarini va tegishli RLC/MAC signalizatsiya ma'lumotlarini 16 kbps 
kanallar orqali uzatish mavjud TRAU ramkalarining kengaytmalari bo'lgan PCU 
freymlarini uzatish; 
· BTS va BSC o'rtasidagi LAPD kanallarida mantiqiy multiplekslash RLC/MAC 
signalizatsiyasi yordamida alohida boshqaruv kanallarida amalga oshiriladi. 
4. B va C interfeysi qanday vazifani o‘z ichiga oladi?
B - interfeysi. MSC va VLR o‘rtasidagi interfeys. MSC mobil stansiyani topishi 
kerak bo‘lganda, u VLR-ga ishora qiladi. Agar ko‘chma stansiya ko‘chirish 

---

tartibini boshlasa, u holda MSC o‘zining o‘zgaruvchan ma’lumotlarini registrlariga 
kiritadigan VLR-ga xabar beradi. Ushbu protsedura MS bir sohadan boshqasiga 
o‘tganda sodir bo‘ladi. Agar abonent maxsus qo‘shimcha xizmatlarni talab qilsa 
yoki uning ba’zi ma’lumotlarini o‘zgartirsa, MSC shuningdek VLR-ga xabar 
beradi, u o‘zgarishlarni ro‘yxatdan o‘tkazadi va agar kerak bo‘lsa, ular haqida 
HLR-ga xabar beradi. 
C interfeysi Interfeys MSC va HLR o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni ta'minlash 
uchun ishlatiladi. MSC sessiya oxirida HLR xabarini yuborishi mumkin, shunda 
abonent qo‘ng‘iroq uchun pul to‘lashi mumkin. Ruxsat etilgan telefon tarmog‘i 
mobil abonentning qo‘ng‘iroqlarini sozlash tartibini amalga oshira olmasa, MSC 
MSga qo‘ng‘iroq yuborish uchun HLR-dan abonentni topishini so‘rashi mumkin. 
5. D- va E – interfeys qanday vazifani o‘z ichiga oladi?
D-interfeysi. HLR va VLR o‘rtasidagi interfeys mobil joylashuv ma'lumotlari 
almashinuvini kuchaytirish va aloqa jarayonini boshqarish uchun ishlatiladi. Uyali 
aloqa abonentiga ko‘rsatiladigan asosiy xizmatlar - joylashuvidan qat’i nazar 
xabarlarni yuborish yoki qabul qilish. Buning uchun HLR o‘z ma'lumotlarini 
to‘ldirishi kerak. VLR HLR-ga MS pozitsiyasi to‘g‘risida ma'lumot beradi, uni 
manipulyatsiya qiladi va pozitsiyani yangilash jarayonida ma'lumotlarni 
o‘zgartiradi, shuningdek mobil stantsiyani qo‘llab-quvvatlash uchun barcha kerakli 
ma'lumotlarni yuboradi. 
E – interfeys. Interfeys "handover" jarayoninini amalga oshirishda turli xil MSC-
lar o‘rtasidagi o‘zaro aloqani ta'minlaydi. Handover - abonent aloqa seansi 
davomida harakatlanayotganda uni zonadan zonaga uzluksiz "o‘tkazish". 
6. M-va O interfeys qanday vazifani o‘z ichiga oladi? 
O-interfeys. BSC va OMC o‘rtasidagi interfeys BSC va OMC o‘rtasidagi aloqa 
uchun mo‘ljallangan va MKKTT X.25 paketli kommutatsiya qilingan tarmoqlarda 
qo‘llaniladi. 
M-interfeys. Asosiy stansiya boshqaruvchisining ichki BSC interfeysi turli BSC 
uskunalari va transkodlash uskunalari (TCE) o‘rtasidagi aloqani ta'minlaydi; 
2.048Mbit/s IKM uzatish standartidan foydalanadi va to‘rt kanaldan 16Kbit/s 
tezlikda bitta kanalni 64Kbit/s tezlikda tashkil etishga imkon beradi. 
7. Um - X – radio interfeysi qanday vazifani o‘z ichiga oladi? 
Um - radio interfeysi. MS va BTS o‘rtasidagi interfeys ETSI/GSM tavsiyalarining 
04 va 08 seriyalarida aniqlangan [76-79]. 
X –interfeysi. Turli xil tarmoqlarning OMC o‘rtasidagi tarmoq interfeysi va OMC 
va tarmoq elementlari o‘rtasida boshqaruv interfeysi deb ataladigan narsa, 
ETSI/GSM tavsiyalari 12.01 bilan belgilanadi va ISO OSI qatlamli ochiq tarmoq 
modelida aniqlangan Q.3 interfeysiga o‘xshashdir. 
Xulosa 
Men bu Laboratoriya mashg'uloti ishini qilishimda o'zimga kerakli bo'lgn bilim va 
ko'nikmalarni oldim. Simsiz tarmoqlar va uni tarqalishi bizni hayotimizda tutgan 
o'rni va ularni tarqalishi haqida malumotlarga ega bo'ldim va yanada bilimimni 
boyitdim 

---