Laboratoriya mashg’ulotlari

Laboratoriya ishi.

Aminokislotalar aralashmasini qog‘ozli xromatografiya usuli yordamida ajratish.

1-tajriba. Aminokislotalarni xromatografik usulda ajratish

Aminokislotalarni ajratish uchun eng qulay va nisbatan anig`i qog`ozda taqsimlovchi va yupqa qavatli xromatografiya hisoblanadi. Buning uchun yaxshi sifatli oddiy filtr qog`ozidan foydalanish mumkin. Bu usul turli xildagi aminokislotalarning qisman aralashadigan ikki xil suyuqliklarda, masalan, biri suvda, ikkinchisi suv bilan to`yintirilgan organik erituvchi (fenol, butil spirtning sirka kislota bilan aralashmasi va boshqalar)da har xil eruvchanligiga asoslangan. Suv fazasi harakatsiz bo`lib, u inert material – sellyulozaga xromatografiya kamerasidagi nam bilan to`yingan atmosferadagi suv bug`lari ko`rinishida shimilgan bo`lib, qog`oz tashqi ko`rinishi quruq

bo`ladi. Organik erituvchi esa harakatdagi faza hisoblanadi. Aminokislotaning eruvchanligi suvda qancha yuqori bo`lsa, organik erituvchida shuncha kam yoki aksincha bo`lishi mumkin.
Bu usulning mohiyati shundaki, xromatografik qog`ozning bir nuqtasiga yoki bitta chiziq bo`ylab tekshirilayotgan aminokislotalar aralashmasi yoki oqsil gidrolizati tomizilib quritiladi, so`ng qog`ozning shu chekkasi erituvchilar aralashma-siga tushiriladi. Erituvchi kapillyar kuchlar yordamida qog`oz bo`ylab harakatlanadi va o`z yo`lida uchragan moddalarni, xususan aminokislotalarni eritib harakatlanadi. Aminokislotalarning qog`oz bo`ylab harakati-eruvchanligi ularning kimyoviy tuzilishi va xossalariga bog`liq. Erituvchi qog`ozning ikkinchi chekkasiga yaqinlashganda jarayon to`xtatiladi, xromatografik qog`oz erituvchi to`la bug`lanib ketguncha quritiladi. Shundan keyin xromatogrammaga aminokislota bilan rang beruvchi reagent- ningidrin eritmasi purkaladi. Natijada qog`ozning har xil zonalarida rangli dog` - aminokislota dog`lari paydo bo`ladi, bu esa aminokislotalarning bir – biridan ajragandan darak beradi.
Alohida aminokislotalarning siljish tezligi taqsimlanish koeffisienti (R<sub>f</sub>) bilan ifodalanishi mumkin. Taqsimlanish koeffisenti deb aminokislota tomizilgan joydan aminokislota dog`ining markazigacha bo`lgan masofa (millimetrlarda) (a) ning start nuqtadan erituvchi frontigacha bo`lgan masofaga(b) nisbatiga aytiladi.

f
R = ^𝑎
𝑏
Xromatogrammada aminokislotalarning taqsimlanish joyini aniqlash uchun “guvoh” moddalardan foydalanish qulaydir, ya’ni shu xromatogrammaning o`ziga aniq, toza individual aminokislotalar-“guvoh” moddalar tomizilib ko’riladi
Xromatografiya jips yopiladigan kameralarda olib borilishi kerak, chunki bu erituvchini bug`lanib ketishdan saqlaydi, kameraning erituvchi bug`lari bilan to`yinishi ta’minlanadi. Bu maqsadlarda maxsus xromatografik kameralar yoki oddiy probirka, Petri kosasidan foydalanish mumkin.
Yupqa qavatli qog‘oz xromatografiyasi yordamida aminokislotalarni ajratish, ularning R_f qiymatlarini baholash va aminokislotalarni topish mumkin.