К. P. Аbduraxmanov, V. S. Xamidov

МЕХАNIKA

2 – ma’ruza
FIZIKA KAFEDRASI
2018

К.P. Аbduraxmanov,

V.S.Xamidov

Fizika I

Ma’ruza rejasi

• Egri chiziqli harakatda tezlik va tezlanish.
• Aylanma harakat kinematikasi.
• Burilish burchagi, burchakli ko‘chish, burchakli tezlik, burchakli tezlanish, chiziqli tezlik, normal va tangensial tezlanishlar.
• Tekis aylanma harakat.
• Tekis tezlanuvchan aylanma harakat.

Egri chiziqli harakat

Egri chiziqli traektoriya bo‘ylab harakatlanayotgan moddiy nuqtaning chiziqli tezligi va tezlanishini ko‘rib chiqamiz.

AB egri chiziqli traektoriyada harakatlanayotgan moddiy nuqta holatlari

radius-vektorning ko‘chishi bilan belgilanadi. t vaqt momentida moddiy nuqta = radius - vektorli M holatda bo’ladi, t vaqt o‘tgandan so‘ng moddiy nuqta radius-vektorli M1 nuqtaga ko‘chadi. Rasmdan ko‘rinib turibdiki, moddiy nuqta AB egri chiziq bo‘ylab harakatlanganda, radius-vektor kattaligi va yo‘nalishi o‘zgaradi.

•  

Egri chiziqli harakat

O‘rtacha tezlik quyidagicha ifodalanadi: 

 

Bu tezlik vektor kattalikdir, uning yo‘nalishi MM1 xorda yoki kesma yo‘nalishi bilan mos tushadi.

O‘rtacha tezlikning t vaqtni nolga intilishida olgan chegaraviy qiymati radius – vektor dan vaqt bo‘yicha olingan hosilaga teng bo‘ladi:

Bu yerda moddiy nuqtaning egri chiziqli harakatidagi oniy tezligidir. Oniy tezlik yo‘nalishi harakatlanayotgan moddiy nuqta trayektoriyasiga urinma yo‘nalishda bo‘ladi. Oniy tezlik belgilangan t vaqtga tegishli M nuqtada egri chiziqqa urinma bo‘ladi. Tezlanish esa, tezlik vektoridan vaqt bo‘yicha olingan hosilaga teng