Ландшафтли ер тузиш

Агротехник: Тупроққа чуқур ишлов бериш (ҳайдаш, юмшатиш) Тупроқнинг сўриш имкониятини яхшилаш (Ёриш, чуқурчалар қилиш) Тупроқларга сувни ушлайдиган юзаки ишлов бериш (эгат олиш, марзалар олиш) Микролиманлар қуриб шудгорлаш Шудгорни ўйиб чиқиш Қорни тшплаш ва қор эришини тартибга солиш Экинларни қиялик йўналишига кўндаланг экиш Органик ва маъданли ўғитларни солиш Ўтлоқлаштириш Ўрмон мелиоратив: сувларни тартибга солувчи ўрмон полосалари тупроқларни ҳимояловчи полосалар, жарликлар ва чуқурликлар ёнидаги ўрмон полосалари ювилган ерлардаги дарахтзорлар Гидротехник: Сувни тўхтатадиган йовлар (узунасига, м)	0,26 0,32 0,30 0,28 0,27 0,07 0,24 0,20 1,5 2,3 2,3 2,5 1 1 0,005	3,74 2,38 1,12 3,75 0,73 0,05 0,95 1,0 36,2 90,0 89,2 97,0 26,0 0,25	1,3 0,9 0,25 1,30 0,25 0,10 0,22 0,80 2,0 0,25 0,25 0,25 0,25 0,05	0,2 0,3 1,2 0,58 0,25 0,1 0,27 0,1 0,27 2,0 1,6 1,7 1,7 0,012
27,54 15,08 25,98 35,84 26,40 39,94 18,36 44,52 37,80 128 1ё08 183 44,8 0,95

Эрозияга қарши тадбирлар комплексини лойиҳалаш кўп ечимлилик хусусиятига эга бўлгани учун унинг оптимал таркибини ва хажмини ҳисоблашда иқтисодий-математик усуллардан фойдаланиш мақсадга мувофиқ.

Одатда дарахтлар чизимини жойлаштириш лойиҳасини асослаш чизимларнинг ҳимоялайдиган таъсирининг миқдори (коэффициенти)ни аниқлашдан бошланади.
Қўйилган масалани ечиш усулини қишлоқ хўжалик корхонаси ери мисолида кўриш мумкин. Хўжалик ер майдони 1170 га., шакли тўғри бурчакли тўртбурчак (3900 х 300) ёки 1,3 : 1, ер текис, умумий нишаблиги узунаси бўйлаб шимолий ғарб томон йўналган.
«Мирзачўл» метеорологик пунктининг маълумотига кўра шамолнинг эсиши бўйича 1 – гуруҳ – кучли шамол эсадиган минтақа таркибига киради. Кучли шамол (˃15 м/сек.) март-ноябр ойлари ўртасида 50 кунни ташкил этади, асосан жанубий – ғарб румбларидан эсади.
14-жадвал
«Мирзачўл» метеорологик пунктининг маълумотига кўра хўжалик ҳудудида фасллар ичида йўналишлар бўйлаб шамолнинг такрорланиши, %

Йўналишлар	Фасллар				Ўртача йиллик
	баҳор	ёз	куз	киш
Шимолдан Шимолий шарқдан Шарқдан Жанубий шарқдан Жанубдан Жанубий ғарбдан Ғарбдан Шимолий ғарбдан	2 13 11 2 1 46 22 3	2 10 9 3 3 45 24 4	3 10 8 2 3 47 25 2	2 21 23 3 1 26 21 3	2 13 13 3 2 41 23 3
Жами	100	100	100	100	100

Йўналишлар бўйича шамолнинг эсишини ҳисобга олиб, асосий ўрмон дарахтлари чизими ҳар 400 метрдан кейин ҳукмрон (жанубий ғарб) шамол йўналишига кўндаланг қилиб жойлаштириш белгиланган, ёрдамчиси эса асосийсига нисбатан кўндаланг. Асосий дарахтлар чизими 4 қаторли, ёрдамчиси 2 қаторли, кенгликлари 10 ва 5 метр.

Ишланган лойиҳа ечимларини асослаш қуйидагича:

1. 
   ҳисобни соддалаштириш учун шамолнинг қарама – қарши йўналишдаги такрорланиш миқдори (% ҳисобида) аниқланади;
   
2. 
   асосий йордамчи дарахтлар чизимининг йўналиши билан шамолнинг жуфт йўналишлари орасидаги ҳосил бўлган бурчаклар аниқланади. Бурчакларни аниқлашда хўжалик ерининг плани ва транспартирдан фойдаланилади.
   
3. 
   аниқланаган бурчаклар қаршисида уларга мувофиқ бўлган дарахтлар чизимининг ҳимоялаш таъсири қиймати (коэффициенти) ёзилади.
   

Дарахтлар чизимининг ҳимоялаш таъсири коэффициенти сифатида аниқланаган бурчакнинг sin функцияси қийматида ҳам фойдаланиш мумкин.

4. 
   Жуфт йўналишлар бўйича шамолнинг такрорланиш қиймати дарахтлар чизимининг ҳимоялаш таъсири коэффициентига кўпайтирилади. Кўпайтмалар йиғиндиси йўналишлар бўйича шамолнинг такрорланиш қиймати йиғиндиси (100%) га бўлинади.
   

Натижада асосий ва ёрдамчи дарахтлар чизимининг ўртача вазндаги ҳимоялаш таъсири коэффициенти келиб чиқади. Айтилган тартибда бажарилган хисоблар натижаси қуйидаги жадвалда берилган.
15-жадвал
Асосий ва ёрдамчи дарахтлар чизимининг ҳимоялаш таъсири коэффициентини аниқлаш ҳисоби

Шамол йўналиши	Такрорланиш П,%	Асосий дарахтлар чизими (ЖШ-ШҒ)			Ёрдамчи дарахтлар чизими (ШШ-ЖҒ)
		α^°	Кα1	ПКα1	α^°	Кα2	ПКα1
Шимол +Ж(2+2) Шқ+ЖҒ (13+41) Шқ+Ғ (13+23) ЖШқ+ШҒ (3+3)	4 54 36 6	45 90 45 0	0,55 1,0 0,55 0,05	2,2 54 19,8 0,3	45 0 45 90	0,55 0,05 0,55 1	2,2 2,7 19,8 6
Жами	100	180		76,3	180		30,7
	Кα1ср=76,3/100=0,763; Кα2ср=30,7/100=0,302

Жадвалдаги аниқланган коэффициентлар ёрдамида дарахтлар чизимининг ҳимоялаш таъсиридаги ер майдонининг кенглиги қуйидаги формула орқали аниқланади: