Lazer fizikasi fanining tarixi, buguni va kelajagi

Lazerlarini turlarini ko’rsatib ularni asosiy farq qiluvchi xususiyatlarini tarifini bering?

Geliy-neon lazeri. Geliy-neon lazeri neytral atomlar aso­sida ishlaydigan gaz lazerlariga kiradi. Geliy-neon lazeri keng tarqalgan, birinchi marta ishga tushirilgan gaz lazeridir. Geliy-neon lazeri uch xil to‘lqin uzunligida generatsiya hosil qiladi: л=3,39mkm, л=0,633mkm, л=1,15mkm. Lazer qurilmasi birinchi marta 1961 yilda ishga tushirilgan. Eng keng tarqalgan geliy-neon la­zeri qizil rang chiqaruvchi (л=0.633mkm) lazerdir.
SO₂ lazeri – molekulali lazerlar turkumiga kiradi. SO₂ lazerining nurlanishi molekulaning pastki asosiy elektron energetik sathga tegishli tebranish – aylanish energetik sathlari orasidagi kvant o‘tishga asoslangan. Tebranish energetik sathlari orasidagi o‘tishning energiyalari katta emas, o‘sha energiyalarga tegishli nurning to‘lqin uzunligi o‘rtacha va uzoq infraqizil nurlanishi (5÷300mkm) atrofida joylashgan. Molekulalarning to‘la ichki energiyasi uch xil energiyalarning yig‘indisidan tashkil topgan: 1) yadro atrofida harakat qilayotgan elektronlarning energiyasidan Де_e, 2) yadrolarning tebranma harakati bilan bog‘liq tebranish energiyasi­dan Де(v), 3) molekulaning o‘z o‘qi atrofida aylanishiga asoslangan aylanma energiyasidan Де(j).
Azot lazeri. Azot lazeri gaz molekulalari lazerlari turkumiga kiradi. Azot molekulasining uyg‘ongan elektron-tebranish S³P_i (v=0) sathdan pastki energetik elektron-tebranish V³P_d (v=0) sathga o‘tishda (S³P_i- V³P_d) ultrabinafsha (л=337,1nm) yorug‘lik nuri paydo bo‘ladi va u lazer nurlanishini hosil qiladi. Uyg‘ongan azot molekulasi S³P_i energetik sathda 38 nanosekund va pastki V³P_d energetik sathda esa 8 mikrosekund yashaydi. Azot mo­lekulasining yuqori uyg‘ongan energetik sathda yashash muddati pastki energetik sathda yashash muddatidan qariyb 100 mar­ta kam. Molekulaning bu xususiyati pastki V³P_d energetik sathda ko‘pchilik azot molekulalarining soni to‘planib qolishiga sabab bo‘ladi. O‘sha V³P_d energetik sathda joylashgan molekulalar sonining oshishi azot gazida inversiya kuchganlikni tezda chegaralab qo‘yadi. O‘sha sababli azot lazeriga o‘z–o‘zidan chegaralangan energetik o‘tishli aktiv modda asosida ishlaydigan lazer ham deyiladi. Azot gazida uzluksiz inver­siya hosil qilib bo‘lmaydi va shunga ko‘ra azot lazeri uzluk­siz rejimda ishlay olmaydi, faqat impulsli rejimda ishlaydi xolos.

31.