Lektsiya №15

4.2 Tarmaq kartaları
Lokal tarmaqta modem ornına tarmaq adapterlerin (tarmaq kartaları, network adapter, net card) paydalanıw mu`mkin. Olar ken`eytiriw platası ko`rinisinde bolıp, sistemalı plata slotına jalg`anadı. Ha`zirgi waqıtta olar PCI slotına jalg`anadı. Sonday-aq USB interfeysi ushında tarmaq adapterleri payda boldı.
Tarmaq adapterlerin 2 toparg`a bo`liw mu`mkin:

• 
  klient komp`yuterler ushın adapterler;
  
• 
  serverler ushın adapterler;
  

Klient komp`yuterler ushın adapterlerde xabarlardı uzatıw ha`m qabıl etiw boyınsha jumıstın` ko`pshilik bo`legi komp`yuterde orınlanatug`ın programmag`a ju`klenedi. Bunday adapterler arzan ha`m a`piwayı, biraq ol mashinanın` oraylıq protsessorın qosımsha ju`kleydi.
Serverler ushın adapterler barlıq kerek jumıstı orınlaytug`ın jeke protsessor menen ta`miynlengen.
Tarmaq kartalarında uzaqtan – tarmaq serverinen operatsion sistemanı ju`klewdi ta`miynleytug`ın PZU Boot ROM chipi ornatılg`an yag`nıy diskli yadqa iye emes tarmaq komp`yuterin paydalanıw mu`mkin. Tarmaq aralıq interfeys sıpatında qaytalawshılar, mostlar, marshrutlawshılar ha`m shlyuzler paydalanılıwı mu`mkin.
Tarmaq adapterleri yamasa tarmaq kartaları lokal tarmaqta komp`yuterler arasında eki bag`ıtta mag`lıwmatlar almasıwdı ta`miynleytug`ın arnawlı qurılma.
Ha`zirgi waqıtta lokal tarmaqlardın` en` ken` tarqalg`an klassı Ethernet, 10Base2 ha`m 10BaseT bolıp esaplanadı. 10Base2 koaksil kabel` tiykarında jaratıladı ha`m bul tarmaqta isleytug`ın tarmaq adapterleri Bayonet Network Connector (BNC) raz`yomı menen ta`miynlengen.
Bul raz`yom tsilindr formasına iye ha`m televizion anten shtekeri gnezdosın esletedi.
10BaseT klasstag`ı tarmaqta isleytug`ın tarmaq adapterleri RJ-45 raz`yomg`a iye. Bul raz`yom zamanago`y telefon, modem ha`m faksimil` apparatlardın` kontakt gnezdolarına uqsas.
BNC ha`m RJ-45 raz`yomlarına iye tarmaq kartaların monointerfeysli dep ataymız.
Komp`yuterge tarmaq kartasın jalg`awdın` 3 variantı bar.

1. 
   Sistemalı platag`a ISA slotı arqalı jalg`anadı. Ha`zirgi waqıtta ISA shinası eskirgen ha`m zamanago`y konfiguratsiyadag`ı sistemalı platalar ISA slotına iye emes. Barlıq zamanago`y tarmaq adapterleri o`z plptasında BootROM mikrosxemasın jalg`aw ushın arnalg`an arnawlı raz`yomg`a iye. BootROM – bul lokal tarmaqtın` uzaq uzelinen komp`yuterde operatsion sistemanı ju`klewge mu`mkinshilik beretug`ın turaqlı yadtın` arnawlı mikrosxeması. BootROM mikrosxemasın satıp alıwda, ol tarmaq adapteri modeline sa`ykes keliwin esapqa alıw kerek.
   
2. 
   Basqa kategoriyadag`ı tarmaq adapterleri PCI shinasına jalg`anadı.
   

Su`wret-5 . PCI tarmaq adapteri. 1-10BaseT tarmag`ı ushın RJ-45 raz`yomı. 2-10Base2 tarmag`ı ushın BNC raz`yomı. 3-PCI shinası. 4-tarmaq adapteri mikroprotsessorı (chipset). 5-BootROM mikrosxemasın jalg`aw ushın panel`.

Ha`zirgi ku`nde barlıq tu`rdegi zamanago`y sistemalı platalar PCI slotına iye bolg`anlıqtan, olar ken` tarqalg`an. ISA ha`m PCI tarmaq adapterleri RJ-45 raz`yomına yamasa kombinirlengen interfeysli raz`yomg`a iye bolıwı mu`mkin. BNC ha`m RJ-45 raz`yomlarına iye bolmag`ın tarmaq adapterleri kombinirlengen tarmaq adapterleri dep ataladı.

3. 
   Tarmaq adapterlerinin` bo`lek klassı USB shinasına jalg`anadı.
   

Bul tarmaq adapterleri sırtqı qurılma ko`rinisinde tayarlang`an, komp`yuterdin` USB portına arnawlı kabel` arqalı biriktiriledi ha`m bo`lek ta`miynat talap etpeydi. Bul tarmaq adapterleri 10BaseT/100BaseT standarttag`ı lokal tarmaqta paydalanıw ushın arnalg`an ha`m juplı oram kabeli ushın RJ-45 raz`yomg`a iye. USB tarmaq adapteri jaqında payda boldı ha`m texnikalıq xarakteristikaları ju`da` a`jayıp. Bul qurılma derlik sazlawdı talap etpeydi (sa`ykes drayverlerin esapqa almag`anda) ha`m tez isleydi. Mag`lıwmatlar shinasına 32 bitli dostuptı paydalanadı ha`m I/O adreslewdi talap etpeydi.

Su`wret- 6 . USB tarmaq adapteri.

Ayrıqsha tu`rdegi tarmaq adapterleri bar. Olar integrirlengen tarmaq adapterleri dep ataladı. Sistemalı platanın` ayırım zamanago`y modelleri 10BaseT/100BaseT standartlı ishley qurılg`an tarmaq adapterlerine iye. Bunday platalarda RJ-45 raz`yom montajlang`an. İntegrirlengen tarmaq adapterleri drayverleri sistemalı plata drayverleri komplektine qosılg`an boladı. Printsipinde, paydalanıwshı komp`yuterdin` CMOS sazlawında ishley qurılg`an tarmaq adapterin u`zip qoyıp qa`legen basqa PCI yamasa USB qurılmasın paydalanıwı mu`mkin.