Lektsiya №15

4. Kompyuter tarmaqlari arxitekturasi
4.1 Tarmaq aralıq interfeys qurılması
Ornatılg`an lokal esaplaw tarmag`ı waqıt o`tiwi menen paydalanıwshı talapların qanaatlandırıw sıpatı to`menlep baslaydı ha`m onın` funktsional mu`mkinshiligin yamasa onın` iyelegen territoriyasın ken`eytiw za`ru`rligi payda boladı.
O`zara tarmaqta birlesiw ushın tarmaq aralıq interfeys sıpatında to`mendegiler qollanadı:

• 
  Qaytalawshılar (povtoriteli);
  
• 
  Mostlar (ko`pir);
  
• 
  marshrutlawshılar;
  
• 
  shlyuzlar;
  

Qaytalawshılar (repeater) – elektr signalların ku`sheytiwshi ha`m signaldı uzaq aralıqqa uzatıwda onın` forması ha`m amplitudasın saqlawshı qurılma.
Mostlar (bridge)- mag`lıwmatlar uzatıwdın` birdey protokolların paydalanatug`ın, tarmaq aralıq trafikti (mag`lıwmatlar uzatıw) ta`rtipleydi. Ko`pir lokal ha`m uzaqta bolıwı mu`mkin.
Marshrutlawshılar (router)- logikalıq baylanıspag`an tarmaqlardın` birigiwin ta`miynleydi, olar xabarlardı analizleydi, onın` keyingi en` jaqsı jolın anıqlaydı, basqa tarmaqqa uzatıw ha`m kelisim ushın xabardın` protokollıq an`latılıwların orınlaydı, xabardı bag`ıt boyınsha uzatadı.
Shlyuzlar (geteway)- esaplaw tarmaqların biriktiriw mu`mkinshiligin beriwshi qurılma. Marshrutlaw funktsiyasınan tısqarı olar informatsion paketlerdin` formatın o`zgertiw, olardı qayta kodlawdı orınlaydı.
Tarmaqta komp`yuterlerdi adreslewdin` 3 tipi bar.

• 
  Apparat adresler kishi tarmaqlar ushın arnalg`an. Sonlıqtan olar a`piwayı ierarxiyalıq emes strukturag`a iye. Apparat adreslerdi beriw avtomat tu`rde orınlanadı.
  
• 
  Simvollıq adresler yamasa atlar paydalanıw ushın arnalg`an. Ko`pshilik sistemalarda bunday adresler ierarxiyalıq strukturag`a iye boladı ha`m bo`lek domenlerden ibarat boladı.
  
• 
  Sanlı qurılmalı adres. Mısal sıpatında IP-adresti aytıw mu`mkin.
  

Kontsentratorlar – bularda komp`yuter tarmag`ında kanallardı kommutatsiya etiw ushın paydalanıladı. Olardı xablar depte ataydı. Kontsentrator - o`z portlarına jalg`ang`an tarmaqtın` bo`lek fizikalıq segmentlerinen, mag`lıwmatlar o`tkeriwdin` ulıwma ortalıg`ın du`zedi. Kontsentratorlardın` tiykarg`ı wazıypası o`zine jalg`ang`an basqa komp`yuterler yamasa basqa xablardan mag`lıwmat alıw, signaldı ku`sheytiw ha`m onı basqa portlarg`a retranslyatsiya etiw.

Kontsentratorlardın` ha`r qıylı modelleri bar. Olar portlarının` sanı, o`tkeriw qa`bileti ha`m basqada texnikalıq xarakteristikaları menen parqlanadı.
Kontsentrator-xablar 3 tipte boladı.

1. 
   passiv - a`piwayı bir tiptegi tarmaq segmentlerin biriktiriwshi;
   
2. 
   aktiv – segmentlerdi biriktiriwden tısqarı, signallardı ku`sheytiredi;
   
3. 
   intellektual – aktiv xablar funktsiyasına qosımsha, segmentler boyınsha marshrutlawdı orınlaydı (mag`lıwmatlardı qaysı segmentke arnalg`an bolsa, sog`an jiberedi), ayırım servis texnologiyaların ta`miynleydi. Ma`selen, ruxsat etilmegen dostuptan informatsiyanı qorg`aw, o`zin-o`zi diagnostikalaw ha`m jaman islewshi portlardı avtomat tu`rde u`ziw, ha`m t.b.