Lektsiya №15

1.1 Kompyuter tarmaq texnogiyaları olardı bagdarlamalıq ta’miyinlew

Ha’zirgi ku’nde komp`yuterlerdi jalg’aw tarmaqqa jalg’ap, olar rasında mag’lıwmat almasıwdı payda etiw mu’mkin.

Tarmaq degenimiz ne? Onın’ qanday tu’rleri bar? Usı sıyaqlı sorawlar berilip barıla beriledi. İnternet, intranet, elektron pochta sıyaqlı tu’sinikler neni an’latıwı, onın’ texnikalıq, programmalıq ta’miynatın neler payda etedi, olardın’ jaratılıwı ha’m islewi, ha’m bunda erkin isley alıw ko’nlikpelerine iye bolıw ha’zirgi ja’miyettin’ ha’r bir ag’zası ushın za’ru’r.

2. 
   Komp`yuter tarmaqları ha’m olardin’ tu’rleri
   

Komp`yuterden ha’r tu’rli ma’selelerdi sheshiwde paydalanıw mu’mkin. İnformatsiya (maqlıwmat) almasıw ushın magnit ha’m lazer diskilerden paydalanıw yamasa basqa komp`yuterler menen ulıwma bir tarmaqqa jalg’anıw kerek boladı.

Komp`yuterdin’ o’z-ara informatsiya almasıw imkaniyatların beriwshi qurılmalar toplamına komp`yuter tarmaqları deymiz.
Tarmaqtın’ tiykarg’ı imkaniyatları tarmaqqa jalg’ang’an komp`yuterler ha’m xabar almasıw qurılmalarına baylanıslı boladı.
Bul jerde xabar almasıw qurılmaları degende arxiv, kitapxana, fondlar, mag’lıwmatlar bazası ha’m basqa mag’lıwmatlar sistemasındag’ı hu’jjetlerdin’ jıyındısın tu’sinemiz.
Komp`yuter sanına qarap tarmaqlar lokal, regional ha’m global tarmaqlarg’a bo’linedi.
Lokal tarmaqlar – bir imaratta yamasa bir-birine jaqın bolg’an imaratlarda jaylasqan komp`yuterlerde o’z-ara mag’lıwmat almasıw imkaniyatın beriwshi tarmaq boladı.
Bunday tarmaqlarda mag’lıwmat almasıw baylanıs kabel`leri (bazı bir waqıtları telefon yamasa radiokanal) arqalı a’melge asırıladı. Bunda paydalanıwshılar tarmaqqa jalg’ang’an komp`yuterlerdegi mag’lıwmatlardı birlikte qayta islew ha’m mag’lıwmatlardı sortirovkalaw ha’m programma, pechat`qa shıg’arıw qurılması, modem ha’m basqa qurılmalardan birlikte paydalanıw imkaniyatına iye boladı. Sonın’ ushın ko’p komp`yuterge iye bolg’an firmalar o’zinin’ komp`yuterlerin lokal tarmaqqa birlestiredi.
Lokal tarmaqta komp`yuterler arasında aralıq jaqın bolg’anlıg’ı sebepli, telefon kanallarınan paydalanbay-aq mag’lıwmattı uzatıw ushın marshrutlaw (jo’nelislew) ha’m selektsiyalaw lazım boladı.