Lektsiya №8

«Fayl» menyuindegi «Formatirovat`» buyrug’i ja’rdeminde disketalardi’ formatlaw mu’mkin. Formatlaw protsesi tamamlang’annan keyin ekranda informatsiya aynasi’ shi’g’adi’.Onnan Sizdi disketada qansha buzi’lg’an ori’n barli’g’i’n bilip ali’wi’n’i’z mu’mkin.
Disketalarg’a informatsiya jazi’wdan aldi’n yaki qatti’ disktin’ buzi’lg’an ori’nlari’n tekseriw ushi’n «Proverka diska» qosi’mshasi’ isletiledi. Oni’n iske tu’siriw ushi’n «Pusk» tu’ymesi basi’li’p, «Programmı / Standartnıe/ Slujebnıe/ Proverkadiska» izbe-izligi ori’lanadi’. Tekseriw protsesinde ani’qlang’an buzi’lg’an sektorlarsol qosi’msha ta’repinen bir jola du’zetip ketiledi.
«Provodnik» qosi’mshasi’ Windows operatsion sistemasi’ standart programmalari’ qurami’na kiriwshi programma boli’p, disk ha’m fayllar menen islewdin’satlasti’rw ushi’n xizmet qi’ladi’.
«Provodnik» qosi’mshasi’nda kompyuterdegi barin formatsiyalardi’n’ faylli’ strukturasi’n ierarxiyali’q formada ko’riw mu’mkin.
«Provodnik» qosi’mshasi’ «Moy komp`yuter» qosi’mshasi’ nawqsas boli’p, tek «Servis» menyui barli’g’i’ menen parq qi’ladi’. «Provodnik» menyuinde to’mendegi bo’limler bar:
Fayl, Pravka, Vid, Perexod, İzbrannoe, Servis, Spravka.
«Servis» menyui ja’rdeminde fayllardi’ izlew mu’mkin. Bul a’mel «Pusk» tu’ymesi arqali’ shi’g'ari’latug'i’n «Poisk» optsiyasi’ndada ori’lanadi’. Bul menyude tarmaq diskin jalg’aw ha’m ali’p taslaw a’melleride ori’lanadi’.
Basqa programmalar kibi «Provodnik» programmasi’ da o’zinin’ aynasi’n jabi’w, o’lshemin o’zgertiw, jasi’ri’w tu’ymeleri ha’m de o’z menyuine iye. Ayna eki: oni ha’m shep bo’leklerdan ibarat. Shep bo’lekte disk ha’m kataloglar dizimi, on’ bo’lekte bolsa shep bo’lekten tan’lang’an ob’ekt­ler ishinde bar catalog ha’m fayllar dizimi jaylasti’ri’ladi’. Shep bo’lekte ob’ektler aldi’nda «+» belgi jaylasqani’ usi’ disk yaki catalog ishinde catalog jaylasqani’n bildiredi. Bul belgi u’stinde mi’shti’n’ shep tu’ymesi basi’lsa «—» belgige aylanadi’ ha’m dizimnen ishki kataloglar atlari’ da ori’naladi’. Papka ishinde bir neshe ishpe-ish jaylasqan papkalar boli’wi’ mu’mkin. «—» belginin’ u’stinde mi’shti’n’ shep tu’ymesi basi’lsa belgi ja’ne «+» belgige aylanadi’.


2. Xizmet ko’rsetiwshi programmalar utilitler, drayverler
Utilitler a`melge asırılıwı paydalanıwshıdan arnawlı programmalardı islep shıg`ıwdı talap etiletug`ın, ayrıqsha tipik, tez-tez isletiletug`ın protsesslerdi orınlawdı avtomatlastıradı. Ko`pg`ana utilitler paydalanıwshı menen rawajlang`an dialoglı interfeyske iye ha`m baylanısta bolıw da`rejesi boyınsha qabıqlarg`a jaqınlasadı. Tiykarınan alg`anda, OS qabıqları ha`m interfeysli sistemalar utilitlerden du`zilgen, biraq bul utilitler bir sistemag`a birlestirilgen. Ken` tarqalg`an utilitler ishinde to`mendegilerdi aytıp o`tiwge boladı:
• magnit disklerge xızmet ko`rsetiw (formatlaw; sistema mag`lıwmataların diskte saqlanıwın ha`m buzılg`an jag`dayda onı qayta tiklew imkaniyatın ta`miyinlew; qa`telik penen o`shirip taslang`an fayllardı ha`m kataloglardı qayta tiklew; diskte fayllardı en` qolay komponovka (jaylastırıw) ha`m defragmentatsiya qılıw ha`m t.b.);
• fayllarg`a ha`m kataloglarg`a xızmet ko`rsetiw (jaratıw, nusqalaw, qayta atamalaw, jo`netiw, tez tabıw, o`shiriw ha`m t.b.);
• fayllardı arxivlew ha`m arxivti ashıw (arxivlew fayl o`lshemin sezilerli da`rejede kemeytedi);
• komp`yuter viruslarınan qorg`aw ha`m t.b.
Drayverler. Drayverler operatsion sistemanın` kiritiw-shıg`arıw sistemasın tolıqtırıwshı ha`m jan`a qurılmalardın` jumısın ta`miyinlewshi arnawlı programmalar. Ma`selen, drayverler ja`rdeminde komp`yuterdin` qosımsha qurılmalar menen islew mu`mkinshilikleri tuwıladı. Bunda drayverler atı config.sys faylında ko`rsetiledi.