{Лингвистика тарийхы} п1нини4 18мийети 81м 7азыйпалары

Jozef Vandries. Ol Sarbonna universiteti hind-evropa til bilimi kafedrasınıń 
professorı, klassikalıq tiller hám kelt tili boyınsha qánige. Onıń ayırım miynetleri 
til biliminiń ulıwmalıq máselelerine arnalǵan. Sonday miynetleriniń biri-1937-jılı 
Moskvada járiyalanǵan «Til tariyxına lingvistikalıq kirisiw» miyneti. Bul miynette 
til biliminiń eń áhmiyetli máseleleri-frantsuz sotsiologiyalıq mektebi wákilleriniń 
kóz-qarasları izbe-iz hám isenimli túrde bayanlanǵan. 
Jozef Vandriestiń túsindiriwinshe olar tómendegilerden ibarat: «Til 
sotsiallıq qubılıs, onıń payda bolıwı jámiyettiń talaplarına baylanıslı. Sóylewshi 
individlerdiń qollanıwı menen ol turaqlılıqqa iye boladı. Til tańbaları shártli.
Xalıqtıń mádeniy rawajlanıwı menen onıń tilindegi grammatikalıq kategoriyalar 
arasında baylanıs joq, sonlıqtanda rasa menen til ortasında baylanıs ornatıwdıń 
zárúrligi joq.» 
« Jámiyettegi turmıslıq sháriyatlar hám adamnıń sotsiallıq kelip shıǵıwı 
onıń tilinde jumsalatuǵın grammatikalıq kategoriyalardı qáliplestiredi.» 
«Tildiń turmıslıq túsiniw ushın onıń házirgi jaǵdayın izertlewimiz zárúr. 
Sózdiń jasawı tiykarınan sotsiallıq jaǵdaylarǵa baylanıslı bolǵanlıqtan sóz 
mánisiniń ózgeriwin anıqlawda fonetikalıq faktordı joqarı kótermeley bermew 
kerek.» 
«Tillerdiń rawajlanıwında eki kúshtiń gúresi bayqaladı: onıń birinshisi-
differentsiatsiyaǵa umtılsa, ekinshisi- unifikatsiyaǵa beyim.» 

---

- 97 - 
J. Vandries Ferdinand de Sossyur hám Antuan Meyeniń kóz qarasların 
sistemalastırıw menen birge ayırım máselelerde óziniń kóz-qarasların,ideyaların 
usınadı. Bunday máselelerdiń qatarına emotsional yamasa effektli sóylew, til hám 
oylaw, dialekt, tildiń ádebiy hám jazba túrleri, lingvistikalıq geografiya, jazıw, 
tillerdiń klassifikatsiyası h.t.b. kiredi. 
§ 34. GUGO ShUXARDT. «SÓZLER HÁM ZATLAR» MEKTEBİ 
«Sózler hám zatlar» mektebi jas grammatistlerdiń kontseptsiyaları hám 
izertlew metodların qatań sınǵa alıw tiykarında payda boladı. Bul mekteptiń 
tiykarǵı kóz-qarasları R. Meringerdiń 1909-jıldan baslap járiyalana baslaǵan 
«Sózler hám zatlar» jurnalı menen baylanıslı. Bul jurnal XX ásirdiń 40-jıllarına 
shekem járiyalandı.