Lisoniy tasnif va uning turlari haqida tushuncha elib buxdu uz


Download 384.91 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/10
Sana17.02.2023
Hajmi384.91 Kb.
#1208053
TuriReferat
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
elib.buxdu.uz-Lisoniy tasnif va uning turlari haqida tushuncha

jihatining (plan soderjaniya) bir butunligidan iborat. Til tovushi ana shunday til
birligining ifoda jihati bo’lib xizmat qiladi. Masalan, o’zbek tilidagi qo’l- til birligining
ifoda jihati bo’lib q,o’, l til tovushlarining shunday tartibda joylashgan tizimi xizmat
qiladi.
Ifoda jihatining o’zi hali til birligi emas, u til birligining faqat bir jihati. Yuqorida
aytilganidek, til birligi bo’lish uchun ma’lum ifoda jihatiga ma’lum bir mazmun jihati
birkitilishi va bu birkitilish til xotirasida aks etishi lozim. Yuqorida keltirilgan q, o’, l
(qo’l) tovushlari tizmasiga «gavdaning yelkadan ajralib, barmoq uchigacha davom
etadigan qismi» mazmuni birkitilganidan keyingina qo’l- tovushlari tizmasi til birligiga
aylanadi.


8/14
Demak, til tovushi til birliklarining faqat ifoda jihati bo’lib xizmat qiladi, unga mazmun
jihati xos emas; shu tufayli til tovushi tilning bir jihatli birligi, til birligining qurilish
ashyosi deyiladi.
Til tovushiga uch xil: artikulyasiyasi, akustikasi va vazifasiga ko’ra baho beriladi.
Tovushning akustik xususiyatlari artikulyasion xususiyatlariga bog’liq, shunga ko’ra
bularni birlashtiribartikulyasion-akustik xususiyatlar haqida gapiriladi. Bunday
xususiyatlar fizik-fiziologik xususiyatlar deb ham yuritiladi. Til tovushining artikulyasion-
akustik xususiyatlari haqidagi axborot miyaning til xotirasi markazida aks etgan
ramzlarda mavjud bo’ladi.
III. Til tovushlariga vazifasiga ko’ra baho berish bilan fonema nazariyasi yuzaga
keldi. Fonema ham til tovushi, lekin har qanday tovush fonemaga teng bo’lavermaydi. Til
tovushlari tizimi shu tildagi fonemalar tuzumidan ko’p bo’ladi deyiladi: har bir til tovushi
o’z belgi-xususiyatlarini qisman o’zgartirib, bir necha ko’rinishda namoyon bo’lishi
mumkin. Masalan, uyqu- birligi oxiridagi unli an’anaga binoan  harfi bilan yoziladi,
amaliyotda esa bu yerda u tovushidan ko’ra i tovushini aytish ko’p uchraydi. Demak,

Download 384.91 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling