Lochinbekovich jismoniy tarbiya va sport
Download 1.18 Mb. Pdf ko'rish
|
JISMONIY TARBIYA VA SPORT qollanma 2
|
Birinchi guruh – sportchilardan yuqori darajada jismoniy va ruhiy zo‗riqish
talab etadigan sport turlari. Bu sport turlarida sport natijalari sportchining shaxsiy sport maxoratiga bog‗liq bo‗ladi. Bu guruh sport turlariga sporti o‗yinlari engil 32 atletika, gimnastika, yakka kurash turlari, og‗ir atletika, suzish va shu kabi sport turlarini kiritish mumkin. Ikkinchi guruh – texnik sport turlari hisoblanib, sportchilar maxsus harakatlanish vositalari avtomobil‘, motosikl, motochang‗i, yaxta, samolet va shu kabilarni boshqaradilar. Bu sport turlarida texnik harakatlanish vositalarini boshqarish malakasi yuqori darajada ekanligi baholanadi; Uchinchi guruh – nishonga o‗q uzish harkatlari bilan cheklanadigan sport turlari – kamondan, miltiq va to‗pponchadan o‗q uzish, darts va shu kabi sport turlari; To‘rtinchi guruh – sportchilarni model‘ – konstruktorlik faoliyatlari qiyoslanadigan sport turlari – aviamodel, avtomodel va dronlar boshqarish kabi sport turlari; Beshinchi guruh – harakat faoliyati bajarilmaydigan, abstrakt fikrlash va tafakkur namoyon qiluvchi sport turlari – shashka va shaxmat kabi sport turlari. Zamonaviy sport – ijtimoiy soha bo‗lib, jamiyatda muhim o‗rin tutadi hamda sport sohasidagi jarayonlar ilmiy asoslanishi zarur bo‗ladi. Jismoniy madaniyatning boshqa jabhalariga nisbatan sport sohasi o‗ziga xos xususiyatlarga ega: 1. Sport jismoniy qobiliyatlar hamda ba‘zi jismoniy harakat malaka va ko‗nikmalarni takomillashtirishning muhim vositasi bo‗lib hisoblanadi. Sport mashg‗ulotlari jarayonlarida sportchilarning umumiy va maxsus sport tayyorgarligi maksimal darajada takomillashtiriladi. Bunday yuksak natijalarga erishishda ilmiy va uslubiy jihatdan asoslangan sport tayyorgarlik tizimi, ko‗p yillik sport mashg‗ulotlari, musobaqalar va bellashuvlar jarayonlaridagi muvaffaqiyatlar va ularning rag‗batlantirishning ahamiyati muhim. 2. Sport faoliyati ixtiyoriy hisoblanib, sportchilar o‗zlarining bo‗sh vaqtlarida sport bilan shug‗ullanadilar. Faqatgina professional sport – sportni kasb qilishlik bundan mustasno. 3. YUksak natijalarga yo‗naltirilgan sport faoliyati ishirokchilari 10 yoshdan 30 yoshgacha bo‗lgan sog‗lom yoshlardan iborat bo‗ladi. 33 4. Sport mashg‗ulotlari sportning bir turi bo‗yicha ixtisoslashtirishga katta yordam bersada, har tamonlama jismonan barkamol bo‗lishni ta‘minlay olmasligi mumkin. Sport tizimi hozirgi kunda quyidagi yo‗nalishlarda rivojlanib bormoqda: — Tayanch sport tayyorgarliklari – umumiy o‗rta ta‘lim tizimi, o‗rta maxsus va oliy ta‘lim tizimi hamda bolalar va o‗smirlar sport maktablarida sport mashg‗ulotlari; — Kasbiy amaliy sport tayyorgarliklari – kasbiy faoliyatga amaliy jismoniy tayyogarlikni ta‘minlovchi sport mashg‗ulotlari; — Tiklanish sport tayyorgarliklari – maroqli dam olish, sog‗lom turmush tarzi olib borish maqsadida sog‗lomlashtiruvchi sport mashg‗ulotlari va tadbirlarida ishtirok etish; — YUksak natijalarga erishish sporti – sport turlarida maksimal yuqori natijalarga erishish, musobaqalarda chempion bo‗lish, yangi rekordlar o‗rnatish. Inson ommaviy sport mashg‗ulotlarida ishtirok etishda o‗z hayot va kasbiy faoliyatini inobatga oladi. SHuning uchun sport maxoratini ortirishda ba‘zi talablar shakllanadi. Mexnat faoliyati bilan shug‗ullanayotgan ishchi hodimlar muntazam sport tayyorgarliklarini ortirib bora olmasligi mumkin. CHunki mashg‗ulotlardan so‗ng jismoniy toliqishlar kun davomida ishchanlik qobiliyatini susayishiga, tez charchashga olib kelishi mumkin. SHunga qaramay sport mashg‗ulotlariga vaqt ajratib, o‗z sport maxoratini muntazam takomillashtirib boruvchi sportchilar ham uchrab turadi. YUksak natijalarga erishish sporti – sport turiga bo‗lgan qiziqishlar munosabati bilan sport bellashuvlarda, musobaqalarda yuksak natijalarga erishishga, shu bilan jamiyatda tanilish baxtiga erishish, jamoa, mamlakat nufuzini yuqori darajaga ko‗tarishga yo‗naltirilgan faoliyat bo‗lib hisoblanadi. Sport faoliyati bu yo‗nalishda umr davomida bo‗ladi yoki sportda yuksak natijalar namoyon qila olish davrlarini o‗z ichiga oladi. Bunday natijalarga erishishda har kuni va bir necha marta sport mashg‗ulotlarida ishtirok etish, to‗g‗ri dam olish, 34 sokin uyqu, sifatli ovqatlanish, organizm jismoniy toliqishlarida maxsus tiklanish vositalardan foydalanish talab etiladi. YUqori natijalarga erishish sporti bir necha yo‗nalishda tashkil etiladi. Havaskorlik sporti, kasb qilingan – professional sport, professional – tijorat sporti va boshqalar. Professional sport va professional tijorat sporti tadbirkorlik qonuniyatlari asosida shakllanib boradi va rivojlanadi. Professional sportchilar uch guruhga bo‗linadilar. Birinchi guruhga olimpiada o‗yinlari va jahon chempionatlarida g‗oliblikka erishishga hamda tijorat musobaqalarda qatnashishga intiluvchi sportchilarni kiritish mumkin. Ikkinchi guruh a‘zolari tijorat musobaqalarida va bellashuvlarda ishtirok etishni ko‗zlagan, olimpiada va jahon chempionatlarida g‗olib bo‗lgan yuqori malakali sportchilar kiritiladi. Uchinchi guruh a‘zolari yuqori malakali sport faxriylari bo‗lib, tijorat musobaqalari, tadbirlari va namoyishlarida faxr bilan ishtirok etib keladilar. Sportning asosiy funksiyalari: — Takomillashtirish – sport sohasida yangiliklar yaratish, yangi rekordlar va yutuqlarga erishish, xalqaro miqyosda nufuzga erishish; — Siyosiy – xalqlar o‗rtasida tinchlikni mustaxkamlash, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, mashhur sportchilarni ommaviy siyosiy va jamiyat tadbirlariga jalb etish; — Ijtimoiy – yoshlar va aholini ta‘lim va tarbiya jarayonlarini tashkil etish hamda organizmlarini sog‗lomlashtirish; — Iqtisodiy – mamlakatda sport harakatini rivojlantirishni moddiy ta‘minlash, tashqi iqtisodiy aloqalarni o‗rnatishga ko‗mak berish. Hozirgi rivojlangan jamiyatda jismoniy madaniyat va sport tizimi shunday muhim vazifalar va funksiyalarni amalga oshiradi. |
