Lochinbekovich jismoniy tarbiya va sport

Kasbiy amaliy jismoniy tayyorgarlik. (KAJT) – talaba yoshlarni maxsus 
yo‗naltirilgan jismoniy tarbiya vositalari yordamida kasbiy faoliyatga amaliy 
jismoniy tayyorgarliklarini tashkil etish. KAJT asosiy mohiyati har bir kasb o‗ziga 
xos xususiyatlarga ega bo‗lib, mutaxassislar kasbiy tayyorgarliklari turli shakldagi 
jismoniy va ruhiy tayyorgarliklarni talab etadi.
Oliy ta‘lim muassasalarida tashkil etiladigan jismoniy tarbiya tadbirlari yosh 
mutaxassislarni kasbiy tayyorgarliklarini tashkil etishda etarli darajada ta‘sirga ega 
bo‗la olmaydi. SHuning uchun kasbiy xususiyatlarga muvofiq bo‗lgan harakat 
malaka va ko‗nikmalarni shakllantirish va takomillashtirish uchun muhim bo‗lgan 
maxsus jismoniy va ruhiy sifatlarni rivojlantirishga katta e‘tibor qaratish kerak. 
Ko‗plab kasb turlari aqliy mexnat shakllarida bo‗lib, ishchi hodimlar ish 
vaqtlarini doimo o‗tirib yoki bir joyda bo‗lib o‗tkazadilar. Bunday holat ularning 
tayanch harakat apparati tizimida salbiy o‗zgarishlarga olib keladi. Bo‗yin, 
umurtqa pag‗onasi atrofi va bel – tos muskullarining doimo statik zo‗riqish 
holatida bo‗lishi, asabiy zo‗riqishlar ishchanlik samaradorligiga ta‘sir ko‗rsatadi. 
Mexnat jarayonlarining bunday salbiy ta‘sirlari mutaxassislarda bosh og‗riqlari 
vujudga kelishi, muskul tonusini pasayib ketishi, qorin, bel, orqa va oyoq 
muskullarini zaiflashuvi, qomatning va nafas olish ritmlarini buzilishi, yurak qon 
tomir tizimi, qon aylanishi, modda almashinuvi va ovqat xazm qilish a‘zolari 
faoliyatida salbiy o‗zgarishlar sodir bo‗lishiga olib keladi. 

---

27 
Aqliy mexnat bilan shug‗ullanuvchi kasb egalariga aqliy mexnat 
samaradorligini ortirish, kasalliklarni oldini olish maqsadida kasbiy amaliy 
jismoniy tayyorgarlik jarayonlarida ochiq havoda yurish, yugurish mashqlari, sport 
va harakatli o‗yinlar bilan shug‗ullanish tavsiya etiladi. SHuningdek muskul 
guruhlari kuchini rivojlantirish uchun trenajerlarda mashqlar, umurtqa pag‗onasi va 
barcha bo‗g‗imlar harakatchanligini ta‘minlash uchun gimnastika mashqlari 
bajarish ham maqsadga muvofiq bo‗ladi.
Ishlab 
chiqarish 
jismoniy 
madaniyati: 
ishlab 
chiqarish 
jismoniy 
madaniyatining asosiy ahamiyati ishlab chiqarish samaradorligini ortirishga 
qaratilgan. Jismoniy mashqlar va sport harakatlaridan o‗rinli foydalanish ishchi 
hodimlar charchoqlarini barataraf etishga, oragnizmlarini tez tiklanishiga yordam 
beradi, buning natijasida ishlab chiqarish samaradorligi ortadi. Aqliy mexnat 
jarayonlarida bir necha daqiqali tanaffuslarda jismoniy mashqlar va harakatlar 
bilan shug‗ullanish, organizm umumiy tonusini ortiradi, xissiyotlarni va 
kayfiyatlarni yaxshilaydi. Bu bilan aqliy mexnatda ijodkorlik va samaradorlik 
ortib, charchash va toliqishlarning oldi olinadi. 
Ishlab chiqarish jismoniy madaniyati shakllariga kirish gimnastikasi, jismoniy 
mashq bajarish tanaffuslari, jismoniy mashq bilan shug‗ullanish daqiqalari, tushlik 
vaqtidagi va ishdan keyin jismoniy mashqlar va sport bilan shug‗ullanish 
mashg‗ulotlarini kiritish mumkin.
Kirish gimnastikasi – ishchi hodimlarning ish faoliyatini boshlashdan oldin 
jismoniy mashqlar bajarish shakllari bo‗lib, ish faoliyati davomida bo‗ladigan 
jismoniy va aqliy yuklamalarga organizmni tayyorlanishiga yordam beradi. 
Mashg‗ulotlar 5-10 daqiqa davom etib, 6-8 ta umum rivojlantiruvchi mashqlardan 
iborat. Mashqlar kompleksi organizm tizimlari va organlari faoliyatini kuchaytirib 
mexnat samaradorligini ortiradi. Aqliy mexnat hodimlariga tayanch harakat 
apparati tizimi barcha muskul guruhlari bilan bir qatorda bilak va panja 
muskullarini rivojlantirish mashqlaridan foydalanish kerak.