Лодлий петрович замойски


Download 1.38 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/22
Sana18.01.2023
Hajmi1.38 Mb.
#1100290
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   22
Bog'liq
masonlar

Дювлят бяйаннамяси
Бу эцнляр шящярин йарамаз адамлары Авропа типли фярамуш хана
йарадылмасындан сющбят ачырлар вя ону йаратмаг истяйирляр. Буна эюря
дя шащын дцзэцн фярманы елан олунду вя билдирилди ки, яэяр бундан
сонра фярамушхана сюзц бир кясин аьзындан чыхса (о ки галды онун
тяшкил едилмясиня) дювлятин гязябиня дцчар олаъаг. Ялбяття, бу кялмяни
унутсунлар, бош сюзлярин архасынъа эет мя синляр, йохса ъязаланаъаглар.
Етимадцссялтяня дя щакимиййятин бу ъямиййят барясиндя
мювгейини бир нечя ил кечдикдян сонра «фармасонлуг бцсатынын сону»
ады алтында беля ифадя етмишдир:
«Бу тяшкилат Иран халгынын фитняляря гуршанмасына сябяб олмуш
вя шяр ишляри, позьунлуьу йаймышды. Буна эюря дя онун юзцлц вя ясасы
даьыдыландан сонра гадаьан едилди вя щями шялик баьланды ки, бундан
сонра бир адам беля бу тяшкилатын адыны чякмясин».
Фярамушхананын ляьви иля бирликдя хейли адам зяряр чякди.
Ъялаляддин Мирзя вя башгалары гейри-легал вязиййятя кечиб ев дус таьы
олдулар. Бязиляри сцрэцн едилди, бир груп адам щябс едилди,
фярамушханайа баьлы олуб-олмамаларындан асылы олмайараг зийалы-
ларын бюйцк дястяси фярари олду. Османлы Империйасына гачмыш Мир зя
Щябиб Исфащани дя беля фярарилярдян иди. Ясас мясул шяхслярдян сайылан
Мирзя Йагуб Ермяни Истанбула сцрэцн едилди. Илляр кечдикдян сонра
Етимадцссялтяня шащ вя Яминоссолтан тяря финдян «Ганун» гязетиня
ъаваб йазмаг вязифяси алан заман атасы Мирзя Йагуб хан Ермяни
щаггында, онун фярамушхананын йарадылмасында ролу вя сцрэцн
едилмяси щаггында беля йазмышды:
«Атасы ешитдийиниз кими, дявягушу кими иди. Иран дювлятиндян
файдаланмаг тамащына дцшяндя юзцнц бу дювлятин фядаиси кими


гялямя верирди. Горхусуз вя чиркин бир адам иди. Беля ки, 30 ил бун дан
яввял бу Ъулфа ермяниси эизли олараг иьтишаш щазырлыьы эюрмцш, адамлары
дювлят ялейщиня тяблиьат апармаьа тящрик етмиш, Авропа юлкяляриндяки
фармасон тяшкилатларына щеч бир охшарлыьы олмайан фрамушхана тяшкил
етмишдир. Бунларын цстц ачылдыгда ися Тещрандан сцрэцн едилди».
Етимадцссялтяня 1884-ъц илин март айында Истанбула гачмыш
башга бир фярари Мирзя Нясрулла хан щаггында беля йазыр:
«Ахшам «Дябирцлмцлк» лягябли хариъи ишляр назиринин мцавини
Нясрулла хан эюрцшя эялмишди. 20 ил бундан габаг Мирзя Мцлкцм
хан Тещранда фярамушхана тяшкил етдийи заман о, табечилийиндя олан
адамлары иля бирликдя Баьдада гачмышды. Щямин Нясрулла хан иди ки,
бир мцддят Истанбулда дилянчилик ет мишди. Азярбайъаны идаря едян
Нясиряддювляйя йахынлыьына эюря Ирана гайытмыш вя Иранда бюйцк
лягяблярдян сайылан Дя бирцлмцлк лягябини газанмышдыр. Лягябин
ящямиййятли (престижли) олмасы ону эюстярир ки, яввялляр мярщум Мирзя
Мящяммяд Щц сейн хан Дябирцлмцлкя мян тязим едярдим вя бу
Дябирцлмцлк мяня тязим едир».
Мцлкцмун юзц ики илдян бир гядяр аз Иранда галды, мяхфи
шякилдя юзцнцн сийаси вя мядяни фяалиййятини давам етдирирди. Ла кин
щиъри тарихля 1280-ъи илин сонунда Османлы Империйасына сцрэцн едилди.
Нятиъя олараг, бязиляри беля фикирдядирляр ки, Мцлкцмун фярамушхана
тяшкил етмякдя мягсяди «Ислащатларын вя дяйишиклик лярин кечирилмясини
гябул едя билян адамларын тярбийя едилмясиндян ибарят иди. Башга бир
груп ися бу фикирдядир ки, Мцлкцмун сийаси тяшкилат йаратмагда
мягсяди алями гарышдырмаг, бундан юз мяна фейи цчцн истифадя етмяк
вя ъибини долдурмагдан ибарят олмушдур. Бир нечя илдян сонра
Нясряддин шаща йаздыьы мяктубдакы ъцмляляри онун мящз беля бир
иддиада олдуьуну сцбут едир: «Мян яэяр щоггабазлыг етсям, илдя 7-8
мин тцмян газанарам. Яэяр фярамушхана тяшкил етсям илдя 30 мин
тцмян мядахилим олар вя яэяр гязетчилик (редакторлуг) етсям, щяр
кими истясям диз чюкдцрярям».
Эюстярилянляря ясасланараг демяк олар ки, бу фармасонлуьа
охшайан буржуа сийаси тяшкилатынын фяалиййятляри бцтцн гейд олунан
мящдудиййятляриня бахмайараг Иранын сийаси щяйатына тясир етмямиш
дейил. Бу мянада ки, «онун фяалиййяти вя идейалары юлкядя йайылмыш,
кющня гурулуша вя истибдад режиминя гаршы нифрятин вя наразылыгларын


артмасына тясир етмишдир, йяни фяалиййят мяркязинин юзяйи йериндя
галды, лакин онун йайдыьы идейалар ики нясил сонралара чатды».

Download 1.38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling