Лойиҳа Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

 
II. Кейс топшириқ 
“Хулқ оғиши” 
Бу оламда ҳеч бир нарса ўз ўзича, тасодифан ѐки шунчаки пайдо 
бўлмайди. Дунѐда содир бўладиган ҳар бир нарсанинг ўз мантиғи ва сабаби 
бор. Бу ҳақиқат ҳар қандай одамга маълум. Бир нарса иккинчи нарсани 
дунѐга келтиради. Бу ҳақиқат хусусан таълим ва тарбияга ҳам тўғри келади. 
Баъзида болаларимизнинг тўсатдан ўзгариб қолганлигини тушунмаймиз. 

---

294 
Ўзимизча буни тасодиф деб ўйлаймиз. Холбуки боладаги айнан мана шу 
ўзгаришнинг замирида бизнинг нотўғри тарбиямизнинг натижаси 
ѐтганлигини англамаймиз. Дарҳақиқат, ота-онанинг тарбиясини қабул 
қилмайдиган, уларнинг ўгитларини эшитмайдиган, турли-туман нотўғри 
йўлларга кириб кетган болалар қаердан пайдо бўлади? Қандай қилиб 
шунақанги болаларнинг пайдо бўлишининг олдини олиш мумкин? Умуман, 
тарбияси оғир бўлган болаларни қайтадан тарбиялаб бўладими? Тарбиялаб 
бўлса, қандай тарбиялаш зарур? Девиант ва диленквант хулқ ҳақида нимани 
биласиз? 
 
Чақалоқлик ва гўдаклик даврлари 
 

Бола психикасини билиш учун, она қорнида психик жараѐн қандай содир 
бўлади.

Ҳаѐтнинг илк кўриниши ҳомила пайдо бўлишидан яъни сперма 
ҳужайраларининг туҳум ҳужайра билан бирикиб зигота ҳосил бўлишидан 
бошланади. Зигота бачадон деворига ѐпишган пайтдан ҳомила 
органларининг ривожланиш даври бошланади. Тўққиз ҳафта ичида ҳомила 
деярли инсон шаклига киради. Эмбрион ривожига салбий таъсир кўрсатувчи 
тератоген суюқлиги(гармони) мавжуд бўлиб, у ҳомиланинг алкоголик 
синдромига олиб келиши мумкин. 

Ҳаѐт жинсий узатилишига эътибор берамиз. битта сперма жажжи сифат 
тухум ичига кириши ва бир нечта кимѐвий жараѐнлар бошланиши сперма ва 
тухум битта қафасда эришига олиб келади. Ҳаммаси яхши давом этса, бу 
қафас яна ва яна бўлиниб 9 ойда 100 триллион қафаслар пайдо бўлади. Ярим 
кун ўтар ўтмас, тухум ва сперма ўзаги эрийди. Иккита битта бўлди. Буни энг 
бахтли ҳолат деб ҳисобланг. 200 миллион спермалар ичидан биттаси сизни 
пайдо қилади, битта аниқ тухум билан чатишиш орқали, у пойгада ютди. 

Хомила ривожланиши, зиготалар илк 2 ҳафта давомида яшаш учун 
курашади.
Она қорнида 2 ҳафтада тухум хўжаларидан яъни (уруғланган 
тухум хўжайралари) зиготалар ўз яшовчанглигини таъминлайди
(Гробштайн, 1979; Зал, 2004). Зигота хўжайралари махсус дифференциалаш 
жараѐни юзага келади, структурасида ўз функцияларини бажаради. Айнан 
уша клеткалар худду ―Мен мия бўламан ѐки сен ичак бўласан‖ деятганга 
ухшайди. 
Умумийлашишдан 10 кундан кейин зигота онанинг қорин деворига 
ѐпишади, 9 ҳафтадан кейин эмбрион хато қилиб бўлмас даражада одамга 
ўхшайди, тахминан 37 ҳафта 
Она қорнидаги эмбрионал ривожланишнинг 37 
ҳафтасидан бошлаб инсонга хос аъзолар юзага келади.
Энди бу ҳомила 
(лотинчадан "илк баҳор" ѐки "ѐш"). Эмбрион тез суъратда ўсади ва 

---

295 
ривожланади 40 кунда умуртқа поғонаси, қўл ва оѐқлар ўса бошлайди. 
Онанинг бачадонида давридаѐқ миямиз ҳар дақиқада деярли 15 дан 1 қисм 
асаб ҳужайралари ташкил топади. Ривожланаѐтган мия пўстлоғи кўпида 28 
ҳафтада нейронларни ишлаб чиқаради ва туғилаѐтган пайтда уларниг сони 
23 миллиарда етади. Сиз туғилган пайтизда миянгиздаги ҳужайралар олдинги 
сон ҳолатида бўлади. Аммо мия ҳали ѐш ҳолатда бўлади. Туғилгандан сўнг 
сизни юришга, гапиришга ва эслаб қолишга етаклайдиган асаб тармоқлари 
ҳали тарқоқ ҳолатда бўлади. Ўйлаш билан боғлиқ бўлган қатламлар, хотира 
ва тил мия қобиғининг энг охирги ривожланадиган қатламидир.