M. A. Sovuq Kognitiv Uslublar

Gordon Allport (1937) uslub tushunchasini shaxsning dispozitsiyasini (uning motivlari va maqsadlari) tavsiflovchi xatti-harakatlarning ekspressiv tomonini tavsiflash uchun ishlatgan. Uslub-bu shaxsning o'ziga xos xususiyatlari tufayli moyil bo'lgan motivlar va maqsadlarni amalga oshirish usullari силу (shuning uchun "uslub" har qanday shaxsiy xususiyatlar, idrokning selektivligidan tortib, xushmuomalalik o'lchovigacha). Shakllangan uslub, Allportning fikriga ko'ra, shaxsning o'zini o'zi anglash qobiliyatining dalilidir, bu sizga сокий уровень психической организации "men"aqliy tashkilotining sharbat darajasini ko'rsatadi.
Ko'rib turganingizdek, ushbu asarlarda "uslub" atamasidan foydalangan констатировался сам факт существования индивидуальных раз­ holda, psixologik tadqiqotning tasodifiy xarajatlari uchun endi ko'rib chiqilmagan individual lychiya vaqtlari mavjudligi haqiqati ных случайных издержек психологического qayd etilgan.
Ushbu uslubdagi g'oyalarni yanada rivojlantirish пе было связано с направлением "yangi ko'rinish" (yangi ko'rinish) yo'nalishi bilan bog'liq edi,
uning doirasida individual farqlar ( birinchi navbatda в kognitiv sohada) birinchi marta maxsus o'rganish mavzusiga aylandi . Shunday qilib, in'ikosning ikki tomonlama "xatolari" восприятия — это не nafaqat индивидуаль­ individual farqlar, balki ba'zi bir asosiy psixologik omillarning, xususan, "Per — tseptiv himoya"hodisasi ko'rinishidagi ta'sirining natijasi ekanligi eksperimental ravishda ko'rsatildi цептивной .
Pertseptiv himoya qilishning individual-o'ziga xos shakllari sub'ekt ichida ob'ektlar va hodisalarni idrok etishning individual - o'ziga xos xususiyatlariga ta'sir ko'rsatadigan maxsus ehtiyojlar va motivatsion holatlar mavjudligini ko'rsatdi на индивидуально-своеобразные характеристики восприятия . Masalan, kambag'al oilalarning bolalari ( badavlat oilalarning bolalari bilan taqqoslang) tanganing jismoniy qiymatini baholashda uning hajmi bo'rttirib ko'rsatildi va степени, чем выше uning pul qiymati qanchalik yuqori bo'lsa, shunchalik katta bo'ladi.
Shunday qilib, ushbu bosqichda uslub tushunchasi ko'proq sifat ahamiyatiga ega edi; shu bilan birga, AK tadqiqotchilarining e'tiborini центировалось на важности xulq-atvorning individual jihatlarining ahamiyatiga qaratdi . Shaxsiy xususiyat sifatida talqin qilingan uslub рассматривался в качестве проявления высших уров­ shaxsning aqliy rivojlanishining yuqori urlarining namoyon bo'lishi sifatida qaralishi xarakterlidir психического развития .
Второй этап Uslubiy yondashuvning ikkinchi bosqichi XX asrning 50-60-yillariga to'g'ri keladi va atrof-muhitni bilish usullaridagi individual farqlarni o'rganish uchun uslub tushunchasidan foydalanish bilan tavsiflanadiв способах познания свое­ . Bir qator amerikalik psixologlarning asarlarida восприятия, анализа, "kognitiv uslublar" atamasi bilan belgilangan Matiya ma'lumotlarini idrok etish, tahlil qilish, tuzish va turkumlashning individual xususiyatlarini o'rganish rejasi keltirilgan (qarang: Gard ner, Holzman, Klein, Lipton, Spence, 1959; Kagan, 1966; Witkin, Oltman, Raskin, Karp, 1971; va boshqalar).
Rus psixologik adabiyotiga "kog nitivnyy style" (cognitive style) atamasi ingliz tilidagi adabiyotdan "kuzatuv qog'ozi" atamasi shaklida o'tdi, garchi angning лийского слова rus tilidagi "kognitiv" so'zining rus tiliga aniq tarjimasi so'zga mos по­ keladi.bilimdon. Biroq, "kognitiv" va " kognitiv" atamalari не являются синонимами применительно zamonaviyga nisbatan sinonim emas современному
rus psixologiyasining kontseptual tuzilishi. " Kognitiv" - bu individual ongda tanaviy harakatni kognitiv tasvir (hissiy, idrok etuvchi, mnemonik, mutafakkir) shaklida aks ettirish jarayoni bilan bog'liq , ya'ni.bu atama bilimdon что tasvirda aks ettirilgan narsaga qaratilgan . "Kognitiv" - к психическим механизмам переработки информации в про­ kognitiv aks ettirishning turli darajalarida kognitiv tasvirni qurish jarayonida ma'lumotni qayta ishlashning aqliy mexanizmlari bilan bog'liq , ya'ni.bu atama как kognitiv tasvir qanday qurilganiga qaratilgan. Qat'iy aytganda, uslubiy yondashuvning ikkinchi bosqichi doirasida biz uning hayoti haqidagi ma'lumotni qayta ishlash usullaridagi individual farqlar yoki kognitiv uslublarning o'zi kognitiv uslublarning o'ziga xos turi sifatida muhokama qilindi разновидности познавательных стилей, , ular ostida которыми — so'zning keng ma'nosida — individual ravishda tushunilishi kerak-haqiqatni o'rganishning o'ziga xos usullari. Rus psixologiyasida "kognitiv uslub" atamasi o'rnatilganligi sababli, kelajakda biz uni vogo при описа­ yondashuvining ikkinchi bosqichi doirasida olib borilgan tadqiqotlar ilmiy-tadqiqot institutini tavsiflashda ishlatamiz вого .
"Kognitiv uslub" atamasi ции особого рода индивидуальных особенностей интеллектуаль­ ной деятельности, Intel lektning an'anaviy nazariyalari bilan tavsiflangan intellektual faoliyat muvaffaqiyatidagi individual farqlardan tubdan farq qiladigan intellektual faoliyatning o'ziga xos individual xususiyatlarini индивидуальных различийaniqlash uchun ishlatilganв успешности интеллектуальной деятельности, описываемыми традиционными теориями интел­ . Boshqacha qilib aytganda, uslubiy yondashuv стве своего рода альтернативы тестологическому подходу как insonning intellektual imkoniyatlarini tahlil qilishning boshqa shakllarini topishga urinish sifatida testologik yondashuvga alternativa формы анализа интеллектуальных воз­ sifatida shakllandi. Xususan, kognitiv uslublar характеристика ин­ теллектуальной деятельности, не связанная с содержательными razvedka ishining mazmunli (samarali) jihatlari bilan bog'liq bo'lmagan jismoniy faoliyatning rasmiy dinamik xarakteristikasi ekanligi ta'kidlandi. Bundan tashqari, kognitiv uslublar berilgan shaxsga xos bo'lgan barqaror kognitiv imtiyozlar sifatida являющиеся в преимущественном использовании определен­ qaraldi, ular asosan способов ma'lumotni qayta ishlashning ma'lum usullari информации - bu usullar которые
bu odamning psixologik ностям imkoniyatlari va moyilliklariga eng mos склонностям keladi.
Ushbu bosqichning o'ziga xos xususiyati opega o'tishdir kognitiv uslublarning oqilona ta'riflari, bu yoki boshqa uslub xususiyati uning o'zgarishi tartibi orqali aniqlanganda reniy (kognitiv uslub — bu ma'lum bir uslub texnikasi yordamida o'lchanadigan narsa ). Natijada, ilmiy-tadqiqot institutining uslubiy tadqiqotlari "instrumental ravishda bog'langan"bo'lib chiqdi. Aynan shu holat keyinchalik chiamning empirik darajada jiddiy qarshiligiga va oxir-oqibat идеологических an'anaviy uslub yondashuvining mafkuraviy asoslarini yo'q qilishga olib keldi традиционного стилевого .
Va nihoyat, uchdan й этап bir qismi uslub yondashuvining uchinchi bosqichi начало кото­ , bu rogoning boshlanishi o'tgan asrning 80-yillariga to'g'ri kelishi mumkin, dan личается gil bilan giperobubstantsiyaga moyillik гиперобобщеншо понятия bilan ajralib turadi. Yilda xususiy sti, kognitiv uslub tushunchasi новых стилевых понятий, таких как «стиль "fikrlash uslubi" (grigo - renko, Sternberg, 1996; 1997), " o'rganish uslubi" (Kolb, 1984; Asal, Mumford, 1986; Liver, 1995), "epistemologik uslublar" (urush-1995) kabi yangi uslub tushunchalari paydo bo'lishi bilan kengayadi . dell, Royce, 1978) va boshqalar .
Отмечается появление стилевых метапонятий («метастилей»), замещающих Hozirgi vaqtda tasvirlangan kognitiv uslublarning barcha to'plamini almashtiradigan uslubiy metap tushunchalarning ("metastillar") paydo bo'lishi qayd множество описанных на данный момент кон­ кретных когнитивных etilgan:

• 
  artikulyatsiya-globallik (Witkin, Dyk, Faterson, Goodenough, Karp, 1974);
  
• 
  analitik-sintetika (kolga, 1976; Shkuratova, 1994);
  
• 
  tasvir- og'zaki va yaxlitlik- tafsilotlar (Riding, 1997) va boshqalar .
  

Bundan tashqari, uslub tushunchasi aqliy faoliyatning barcha sohalariga tatbiq etila boshlaydi ( определением J. Buffonning mashhur ta'rifiga muvofiq: "uslub — bu odam"). Shunday qilib, rus adabiyotidagi muzli yigirma отечественной литературе появи­ yil ichida "baholash uslubi" (Beznosov, 1982), "emo -milliy uslub" (Dorfman, 1989), "pedagogik aloqa uslubi" (Korotaev, Tambovtseva, 1990), "aqliy uslub" tadqiqotlari paydo bo'ldi. психической
maktabgacha yoshdagi bolaning faoliyati "(Stetsenko, 1983), " shaxsning turmush tarzi" (Zlobina, 1982), " faoliyat uslubi" (Vyatkin, 1992),
" qiyin hayotiy vaziyatlarni engish uslubi" (Libina, 1996), "faoliyatning o'zini o'zi boshqarish uslubi" (Morosa - Nova, 1998) va boshqalar. ushbu turdagi Giperobubstantsiyaning Apoteozi, mening fikrimcha, "inson uslubi" tushunchasi bo'lib, unda uslub barcha darajadagi individuallikning barcha xususiyatlariga nisbatan meta-o'lchov sifatida qaraladi uning tashkil etilishi , temperamentdan boshlab va semantik sohaga qadar ( Libin, 1998).
Shunday qilib, в рамках uchinchi bosqich doirasida наблюдается факти­ uslubning aqliy faoliyatdagi individual farqlar bilan faktik identifikatsiyasi kuzatiladi . Ammo, agar uslublar har doim individual farqlar bo'lsa, unda dale ko-ning individual farqlari har doim ham uslub emas. Boshqacha qilib aytganda, zamonaviy uslubiy tadqiqotlarda uslubning spetsifikatsiyasi mezonlari yo'qolgan. Tuzoq yopildi: фиксирующая факт индивидуального своеобразия способов по­ shaxsni boshqarish usullarining individual o'ziga xosligi, boshqa barcha psixologik toifalarni o'z ichiga olgan va yo'q qilgan holda, uslub kategoriyasi психологические категории, стала претендовать на замену пред­ zamonaviy psixologiyadan oldingi uslubiy fenomenologiyani almashtirishga da'vo qila boshladi психологии стилевой .
Shunday qilib, понятие kognitiv uslub tushunchasi родилось на стыке psixo-chorrahada tug'ilgan
\ i shaxsiyat va bilish psixologiyasining mantiqlari. Ushbu holat, по-ehtimol, ushbu iboraning ma'nosi bir vaqtning o'zida "yuqoriga" va "pastga" qurilgan poydevorlarning qarama-qarshi xususiyatini keltirib значение этого chiqardi. За счет слова "Uslub" so'zi tufayli u при­ обретало качественно-метафорический sifat jihatidan metaforik tusga ega bo'lib, universal tushuntirish printsipining paydo bo'lishi illa ziyani yaratdi , "kognitiv" so'zi esa возвращало его на уровень эмпириче­ uni shaxsiy bilim o'lchovlari orqali shaxsning tushuntirishlarini izlashga majbur qilgan empirik faktlar darajasiga qaytardi частные когнитивные . Shuni qo'shimcha что если в qilamizki, agar shaxsiyat psixolosida uslub g'oyasi shaxsning yuqori darajalarining namoyon bo'lishi sifatida ustun уровней индивидуальности, то в bo'lgan bo'lsa, u holda prinzini bilish psixologiyasida пиально подчеркивался формальный характер стилевых свойств intellektual faoliyatning stilistik xususiyatlarining rasmiy tabiati siz bilan bog'liq bo'lmagan соким yoki низким psixologik rivojlanishning past ko'rsatkichlari bilan ta'kidlangan психологического .
Shunga не qaramay становление , uslubiy yondashuvning shakllanishi свиде­ bilish psixologiyasi predmetining o'zgarishi bilan bog'liq edi: agar ilgari bilish psixologiyasi kognitiv выступала как наука об общих aqliy faoliyatning konomerlari uchun umumiy bo'lgan fan sifatida кономерностях познавательной психической harakat qilgan bo'lsa, то endi u превращалась в науку о механизмах индивидуальных различий между atrofdagi dunyoni bilish usullarida odamlar o'rtasidagi individual farqlar mexanizmlari haqidagi fanga aylandi в способах познания окружающего . У Har bir ilmiy tushuncha, как и odamlar singari , o'z taqdiriga ega. Inson taqdirining kalitini topish образом uchun uning tarjimai holini, hayot yo'lining barcha nuanslarini batafsil tahlil qilish kerak . Для того, чтобы разобраться в содержании понятия Kogni TIV uslubi tushunchasining mazmunini tushunish va uslubiy tadqiqotlarning hozirgi holatining barcha murakkabliklarini baholash uchun стилевых исследований, необходимо провести тщательный рет­ роспективный анализ когнитивно-стилевого подхода на уровне его kognitiv uslublarning an'anaviy tadqiqotlari xususiyatini hisobga olgan holda uning nazariy va empirik asosiy manbalari darajasida kognitiv-uslubiy yondashuvni sinchkovlik bilan tahlil qilish kerak и эмпирических первоисточников с учетом характера традиционных исследований когнитивных . Buning uchun uslubiy yondashuvning ikkinchi bosqichiga qaytish tavsiya etiladi, uning doirasida лизировано kognitiv uslub tushunchasi shakllantirildi va operatsiya когнитивного qilindi. Анализ феноменологии Kognitiv-uslubiy tadqiqotlar fenomenologiyasini tahlil позволит, qilish, birinchi , установить эмпирически исходное содержание тех индивиду­ navbatda , uslubiy maqomga ega bo'lgan kognitiv faoliyatdagi individual farqlarning boshlang'ich mazmunini empirik ravishda aniqlashga imkon деятельности, которым был придан статус стилевых, beradi, ikkinchidan, проследить эволю­ цию понятия "kognitiv uslub" tushunchasining o'zgarishini kuzatish. точки зрения изменения
критериев uning spetsifikatsiyasi mezonlari.