M etning nom i tilga olinmasa, ulardan saqlanish mumkin, deb o ‘ylashgan

ko'targich, книго-распространение

 - kitobningyoyilishi, книгопечатание

- kitob  bosish

 va boshqalar.

ETIMOLOGIYA

Etimologiya  —  tilshunoslik  fanining  m uhim   va  murakkab  sohasi. 

Etimologiya so'zi asli yunoncha  etymon va logos so'zlaridan tashkil topgan. 

etymon

  -  so'zi  «chin,  haqiqiy,  asl  mohiyat»  m a’nosini,  logos  so'zi  es; 

«ta’lim» m a’nosini anglatadi.  Shunga ko'ra etimologiya sohasida so'zlarni 

asl shakli va m a’nosini aniqlash bo'yicha izlanishlar olib boriladi.

116

---

Etimologiya tilshunoslikning juda  qadimiy sohasi b o ‘lib,  eram izdan 

awalgi davrlarda yashagan filosof va filologlar ham so‘zlaming kelib chiqish 

tarixi bilan shug‘ulianganlar.  Etimologiyada so‘zlaming haqiqiy va birinchi 

asl  m a’nolari,  shakllari til  tarixi  ham da  boshqa tillardagi  shu  so‘z to ‘g ‘ri 

kelgan o‘zakka ega bo‘lgan so‘zlar bilan qiyoslash asosida aniqlanadi. Bunda 

so‘zlarning  kelib  chiqish  tarixi,  m a’nosi  chuqur  tahlil  qilinadi.

Tilshunoslikda yangi so‘zning kelib chiqish tarixini o'rganish, aniqlash 

nisbatan oson, lekin eski so‘zlarning etimologiyasini, ya’ni  qachon paydo 

bo'lgani va qaysi tildan olinganini,  uning dastlabki  m a’no anglatish xusu- 

siyatlarini tahlil  qilish  ancha murakkabdir.  Biror so‘zning kelib chiqishini 

aniqlashda mazkur so'zning boshqa tillardagi tovush strukturasi va m a’nolari 

bilan qiyoslanadi.  Lekin bu jarayon ham har doim aniq natija beravermaydi. 

Chunki  b a ’zan  so‘zlarning  tashqi  shakli,  tovush  tarkibi  bir-biriga  yaqin 

bo'Isa ham , ularning m a’nolari turlicha bo‘lishi mumkin.  Masalan, ko‘pgina 

adabiyotlarda bitik so‘zining xitoy tilidagi yozuv cho ‘tkasi m a’nosidagi bi 

so‘zi bilan bog‘lab talqin qilinadi.

M ahm ud Koshg‘ariyning XI asrda maydonga kelgan filologik «Devonu 

lug‘otit turk» asarida bitik terminining uch m a’nosi qayd qilingan:  1. Kitob.