M. F. Ziyayeva, M. D. XoDjasheva QaRiyaLaRDa haMshiRaLik paRvaRishi Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma Uchinchi nashr toshkent «niso poligraf»

Yaqinlashgan o‘lim belgilari:
tez, kuchsiz yoki noritmik puls;
–
arterial bosim pasayishi;
–
teri sovuq va nam, rangpar bo‘lishi;
–
qo‘l va oyoqlar sovub, oqaradi;
–
terlash kuchaygan;
–
najas va siydik tutolmaslik;
–
tezlashgan yuzaki nafas davrining sekinlashgan nafas davri 
–
bilan almashib turishi;
hiqildoqda to‘plangan shilliq, nafasda «bilqillagan» tovushga 
–
sabab bo‘lishi mumkin;
hushni yo‘qotish yoki hushi joyidaligi holatini behushlikka 
–
o‘tishi va aksincha.
Yuz bergan o‘lim belgilari:
Odamni shifokor tekshirib, o‘limni tasdiqlagandan so‘nggina o‘lgan 
deb hisoblanadi.
O‘lgan odamda:
puls, nafas va arterial bosim yo‘q;
–
og‘riq va termik ta’sirlovchilarga sezgining yo‘qligi;
–
ko‘z shox pardasining qurishi va xiralashishi, qorachiqlar bir 
–
holatda fiksatsiyalangan (harakat yo‘q) va kengaygan;
odam tanani qaysi yuzasi bilan yotgan bo‘lsa, shu yerga qon 
–
quyiladi va uni terisida to‘q dog‘lar paydo bo‘ladi (murda 
dog‘lari);
tana harorati pasayadi;
–
siydik pufak va ichak beixtiyor bo‘shalishi mumkin;
–
o‘limdan 6–8 soat o‘tgandan so‘ng, oyoq-qo‘llar qotib qoladi 
–
(murdaning qotib qolishi).
Jabrlanganning o‘limi haqidagi so‘nggi qarorni qonunda ko‘rsa­
tilgan tartibda qabul qilinadi (ya’ni, shifokor tomonidan).

---

133
Insonning o‘limidan keyingi parvarishi
O‘lgan odamning diniy va milliy urf-odatlariga ko‘ra 
parvarishi. Qonun bo‘yicha kuch ishlatilgan yoki tez yuzaga kelgan 
o‘lim holatlarida murdani albatta yorish kerak. Agar o‘lim uzoq davom 
etgan surunkali kasallik tufayli yuzaga kelgan bo‘lsa, o‘lgan odamning 
qarindoshlari murdani yorishdan bosh tortishlari mumkin. Bunday 
bosh tortish yozma ravishda amalga oshiriladi.
O‘lgan odam tanasining parvarishi diniy va milliy odatlariga ko‘ra 
o‘tkaziladi. Har qanday holatda ham o‘lgan odam tanasiga hurmat 
bilan qarash kerak.