M. F. Ziyoyeva 1- resðublika tibbiyot kolleji direktori
Download 1.82 Mb. Pdf ko'rish
|
yuqumli kasalliklar epidemiologiya va parazitologiya
A) ha; B) yo‘q. 3. Vitaminlar bakterisid ta’sir ko‘rsatishi mumkinmi? A) ha; B) yo‘q. 4. Seroteraðiya nima? A) vaksinalar bilan davolash; B) zardoblar bilan davolash; C) antibiotiklar bilan davolash; D) venaga suyuqliklar yuborish; E) simðtomatik davolash. 5. Zardob yuborishdan avval odatda (ko‘ðincha) qanday nisbatda eritilgan zardob bilan sinama qo‘yiladi? A) 1:100; B) 1:500; C) 1:200; D) 1:800; E) 1:400. 6. Makrolidlarga qanday ðreðaratlar kiradi? A) ðenitsillin, streðtomisin; B) tetrasiklin, metasiklin; C) erit- romitsin, oleandomitsin; D) analgin, dimedrol; E) levomitsetin, norsulfazol. 7. Òriðsin va ximotriðsin qanday ðreðaratlar hisoblanadi? A) antibiotiklar; B) sulfanilamidlar; C) ferment ðreðaratlar; D) immunomodulyatorlar; E) nitrofuran hosilalari. 8. Giðertermiya nima? A) arterial bosimning ðasayishi; B) tana haroratining ko‘ta- rilishi; C) ðulsning tezlashishi; D) nafas olishning sekinlashishi; E) ich ketishi. 9. Disbakteriozda qanday ðreðaratlarni qo‘llash mumkin emas? A) laktobakterin; B) bifidumbakterin; C) kolibakterin; D) antibiotiklar; E) A, B va C. 10. Qanday ðreðaratlar tuzli eritmalarga kirmaydi? A) asesol; B) xlosol; C) glukoza; D) disol; E) trisol. 11. Simðtomatik davo nima? A) organizmning himoya kuchini oshirish; B) qo‘zg‘atuvchini o‘ldirish; C) bezovta qilayotgan alomat (belgi) ni yo‘qotish; D)yo‘qotilgan tuzlar o‘rnini to‘ldirish; E) A va B.
111 Umumiy qism 12. Vitaminlar nomini to‘g‘ri ko‘rsating. 1. C vitamin a. ðiridoksin gidroxlorid 2. B
12 vitamin b. tiamin bromid 3. B 1
4. B 6 vitamin e. siankobalamin A) 1a, 2d, 3e, 4b; B) 1d, 2e, 3b, 4a; C) 1d, 2b, 3a, 4e; D) 1d, 2b, 3e, 4a; E) 1e, 2a, 3b, 4d. 13. Antibiotik va oqsilli ðreðaratlar ishlatilganda qanday asoratlar kuzatilishi mumkin? A) giðerglikemiya; B) giðertoniya; C) ichak tutilishi; D) ana- filaktik shok; E) to‘g‘ri javob yo‘q. 14. Eubiotiklar bu_______________ A) ichak mikroflorasini tiklash uchun beriladigan bakterial ðreðaratlar bo‘lib, ulardan kolibakterin, bifidumbakterin va laktobakterin alohida o‘rin tutadi; B) immunitetning tabiiy boshqaruvchilari bo‘lib, bularga t- aktivin,
timogen va boshqalar kiradi; C) antiðrotozoy ðreðaratlar bo‘lib, trixomonoz, leyshmanioz va amyobioz kabi kasalliklarni davolashda qo‘llaniladi; D) dezintoksikatsiya vazifasini bajaradigan ðreðaratlar bo‘lib, ularga glukoza, gemodez va natriy xloridning izotonik eritmalari kiradi;
E) simðtomatik ðreðaratlar bo‘lib, kasallikning ayrim belgi- larini yo‘qotishda ishlatiladi, masalan og‘riq qoldiruvchi, uxla- tuvchi, qusishga qarshi va boshqa ðreðaratlar. 15. Gemodez bu ________________ A) qonning suyuq qismi bo‘lib, sirkulatsiya qiluvchi qon hajmini
oshiradi, uning oqsil tarkibini normallashtiradi; B) suvli-tuzli eritma bo‘lib, dezintoksikatsiya maqsadida qo‘lla- nadi, qonda toksinlarni bog‘laydi, buyrakda qon oqishini tezlash- tiradi va diurezni oshiradi; C) izotonik eritmada qisman gidrolizlangan dekstranning 10% li kolloid eritmasi bo‘lib, qonning yoðishqoqligini kamaytiradi, antikoagulyant ta’sir ko‘rsatadi; D) gormonal ðreðarat bo‘lib, asosan u organizmdagi yallig‘- lanishga qarshi, antiallergik va desensibilizatsiyalovchi ta’sirga ega;
112 Yuqumli kasalliklar, eðidemiologiya va ðarazitologiya E) ferment tabiatiga ega bo‘lib, oshqozon-ichak yo‘llarida yog‘lar, uglevodlar va oqsillarning normal hazm bo‘lishini ta’minlaydi. 1-masala
Yuqumli kasalliklar shifoxonasiga 44 yoshdagi F. ismli bemor «griðð» tashxisi bilan yotqizildi. Griðð ðnevmoniya asorati bilan kechganda antibiotiklardan ðenitsillin tayinlandi. Bemor ilgari umuman antibiotiklar qabul qilmagan. Hamshira bu haqda so‘rab- surishtirmasdan bevosita belgilangan miqdorda inyeksiya qildi. Bemor ahvoli og‘irlasha boshladi: et uvishishi, qattiq bosh og‘rig‘i, qayt qilish, yurak qisishi va arterial bosim ðasayib ketishi kabi belgilar
ðaydo bo‘ldi. 1. Hamshira antibiotikni inyeksiya qilishda qanday kamchilikka yo‘l qo‘ydi? 2. Bunday holatda qanday yordam ko‘rsatiladi? 3. Antibiotiklarga sinama qo‘yishni gapirib bering. 2-masala
Shifoxonaga og‘ir ahvolda 57 yoshdagi U. ismli bemor olib kelindi. Bemorga zudlik bilan zardob yuborish tayinlandi. Hamshira bemorga eritilmagan zardobdan tayinlangan miqdorda inyeksiya qildi. Bemor ahvoli og‘irlashdi va shok holatiga tushdi. Shoshilinch yordamlardan keyin bemor shok holatidan chiqarildi. 1. Hamshira zardob yuborishda qanday xatoga yo‘l qo‘ydi? 2. Zardob yuborish texnikasini gapirib bering. 3. «Eritilgan» va «eritilmagan» zardoblar haqida tushuncha bering. 3-masala Yuqumli kasalliklar shifoxonasiga nosilkada 60 yoshdagi Sh. ismli bemor olib kelindi. Bemorning ahvoli juda og‘ir. U ko‘ð qusgan va ichi ketgan. Najasi suvday. Arterial bosim ðasayib ketgan. Bemor juda ko‘ð miqdorda suyuqlik yo‘qotgan. Unda ovqat toksikoin- feksiyasi natijasida yuzaga kelgan giðovolemik shok holati aniqlandi. 1. Giðovolemik shok yana qanday kasalliklarda kuzatilishi mum- kin?
2. Giðovolemik shok holatida bemorlarga yordam ko‘rsatish haqida gapirib bering. 113 Umumiy qism Yuqumli kasalliklar bilan og‘rigan bemorlarning ovqatlanishi Ovqatlanish – tirik organizmning asosiy fiziologik ehtiyojlaridan biridir. Ovqat bilan organizm o‘zining normal faoliyati uchun zarur bo‘lgan moddalar – oqsillar, yog‘lar, uglevodlar, mineral tuzlar, suv, vitaminlar, mikroelementlar va boshqalarni oladi. Oqsillar, yog‘lar, uglevodlar oksidlanish va yonish jarayonida issiqlik ajratadi. Issiqlik kaloriyalarda o‘lchanadi – 1 kg suvni 1 ° C gacha qizdirish uchun zarur bo‘lgan issiqlik kilokaloriya (kkal) deyiladi. Mahsu- lotlarning energetik quvvatini hisoblash uchun maxsus jadvallardan foydalaniladi. Sog‘lom odam har xil ovqatlar orqali bir sutkada 3000 kkal energiya oladi. Bemorning to‘g‘ri ovqatlanishi uning sog‘ayib ketishida asosiy omillardan biri hisoblanadi. Parhez bilan davolash (diyetoteraðiya) – bu ovqatlanishni davolash maqsadlarida qo‘llashdir. Davolash amaliyotida kasal- liklarning asosiy turlari uchun belgilangan ðarhezlar tayinlanadi. U yoki bu ðarhez turlari kasallik xarakteri, ko‘rsatmalar va monelik qiluvchi holatlar, asosiy hamda qo‘shimcha kasalliklarning kechish xususiyatlari va boshqa qator holatlarga qarab belgilanadi. Parhezni davolovchi vrach tayinlaydi, hamshiraning vazifasi esa unga rioya qilinishini qat’iy nazorat qilish va zarur bo‘lganda, bemorlarni ovqatlantirishda bevosita ishtirok etishdan iboratdir. Shifoxonaga tashrif buyurgan bemorning yaqinlari olib kelgan barcha mahsu- lotlar hamshira tomonidan ularning o‘zlari ishtirokida tekshirilishi kerak.
Yuqumli kasalliklar shifoxonasida hozirgi vaqtda asosan quyidagi ðarhezlar tayinlanadi: 2-ðarhez dizenteriya, qorin tifining sog‘ayish davrida va isitmali bemorlarga tayinlanadi. Parhez to‘la qimmatli bo‘lib, oshqozon sekretor funksiyasini tezlashtiradi, achish jarayonlarini susaytiradi (grechka yormasidan qilingan sutli bo‘tqa, tuxumli bulyon, qovu- rilgan va unga bulanmagan go‘shtli kotletlar, sabzi ðyuresi, malinali jele, kartoshka ðyuresi, suli unidan tayyorlangan sutli bo‘tqa, sari- yog‘, non, shakar, choy). P a z a n d a l i k i sh l o v i: turli xil darajada maydalanadi va har xil haroratda issiqlik bilan ishlov beriladi. Energetik quvvati 2800– 3100 kkal. 8 – Yuqumli kasalliklar
114 Yuqumli kasalliklar, eðidemiologiya va ðarazitologiya 4-ðarhez o‘tkir hamda surunkali ichak kasalliklarida kuchli ich ketish va boshqa zo‘raygan disðeðtik holatlarda tayinlanadi. Parhezda yog‘lar va uglevodlar fiziologik normaning eng ðast chegarasiga keltiriladi, oqsil normal miqdorda, oshqozon-ichak yo‘llaridagi shilliq qavatlarni mexanik va kimyoviy ta’sirlaydigan moddalar chegaralangan miqdorda bo‘ladi. Ichakda bijg‘ish, chirish jarayon- larini tezlashtiradigan mahsulotlar bo‘lmasligi kerak (bug‘langan baliq kotletlar, suvda ðishirilgan guruchli bo‘tqa, go‘shtdan tayyor- langan suð-ðyure, bug‘langan omlet, bug‘doy yormasidan tayyor- langan go‘shtli bulyondagi bo‘tqa, quritilgan chernikadan tayyor- langan kisel, sariyog‘, tvorog, na’matak qaynatmasi, shakar, quri- tilgan oq non, choy). P a z a n d a l i k i sh l o v i: barcha taomlar mahsulotlar qaynatilgan, bug‘langan va qirg‘ichdan o‘tkazilgan holda tay- yorlanadi. Energetik quvvati 2000 kkal ga yaqin. 5-ðarhez jigar kasalliklarida tayinlanadi. Parhez kam energetik quvvatga ega bo‘lib, oqsil fiziologik normada, yog‘ va uglevodlar juda chegaralangan. Bunday ðarhez mexanik va kimyoviy jihatdan tez ðarchalanadi, qorinni dam qiladigan mahsulotlar kiritilmagan (bug‘latilgan oqsilli omlet, sulidan tayyorlangan sutli bo‘tqa, bug‘- langan go‘shtli yumaloq kotletlar, uzum sharbatidan tayyorlangan kisel, qaynatilgan baliq, kartoshka ðyuresi, sariyog‘, shakar, bug‘- doy noni, kefir, sabzi va olmadan qilingan salat, meva sharbatlari, dimlangan sabzi, olma, choy). P a z a n d a l i k i sh l o v i: ovqatlar suyuq yoki yarim suyuq holda qaynatilgan yoki bug‘latilgan holda tayyorlanadi. Energetik quvvati 1800 kkal. 13-ðarhez qorin tifi bilan og‘rigan bemorlarga tayinlanadi. Òarkibi bo‘yicha turli xil bo‘lib, sabzavotlar, sut, o‘tkir ovqatlar, zakuskalar miqdori chegaralangan. Isitmalayotgan bemorlarga vita- minlarga boy ichimliklar shaklida ko‘ð miqdorda suyuqlik beriladi. P a z a n d a l i k i sh l o v i: mahsulotlar qirilgan holda tayyorlanadi. Energetik quvvati 2100–2200 kkal. 15-ðarhez maxsus ðarhezlar talab qilinmaydigan kasalliklarda tayinlanadi. Oqsillar, yog‘lar, uglevodlar miqdori va energetik quvvati jismoniy mehnat bilan band bo‘lmagan sog‘lom odam ovqatlanish normalariga mos keladi. Òaom turli xil mahsulotlardan tarkib toðgan. Yog‘li go‘shtdan tayyorlangan seryog‘ ovqatlar buyurilmaydi. 115 Umumiy qism P a z a n d a l i k i sh l o v i: ovqat odatdagiday, vitaminlar miqdori ratsional saqlangan holda tayyorlanadi. Energetik quvvati 3000–3100 kkal. Bemorlarni ðarvarish qilayotgan kishi ovqatni jalb qiladigan tashqi ko‘rinish va yoqimli hidga ega holda berishi zarur. Xona saranjom-sarishta va o‘zi esa ozoda bo‘lishi kerak. Bemorni ovqat- lantirishdan avval ðarvarish qiluvchi shaxs bemor qo‘lini yuv- dirishi va uni qulay o‘tqizishi yoki to‘shakda qulay holatda joylash- tirishi zarur. Bemor ovqatlanayotgan vaqtda ishtahani buzadigan narsalar (balg‘am bo‘lgan banka, kuchli hidli dorilar va b.) ko‘rinadigan joyda yoki bemor yaqinida bo‘lmasligi zarur. Ma’lum vaqtda muntazam ravishda ovqatlanish va sutkalik rat- sionning sifat va miqdor jihatidan to‘g‘ri taqsimlanishi katta ahamiyatga ega. 3 soatlik oraliq bilan 4 mahal ovqatlanish maqsadga muvofiqdir. Agar bemor hushsiz yotgan bo‘lsa yoki falajlik tufayli ovqatni yuta olmasa, u og‘iz yoki burun orqali kiritilgan zond yordamida ovqatlantiriladi. Bunda har bir ovqatlantirishdan oldin oshqozon tozalanadi. Zond orqali yuboriladigan ovqat suyuq holda va dokadan o‘tkazilgan bo‘lishi zarur. Dastlab ovqat ilitiladi va juda ehtiyotkorlik bilan hamda sekin yuboriladi, chunki zond ba’zan nafas yo‘llariga tushib qoladi. Zond orqali odatda sut, kefir, bulyon, meva sharbat- lari va vitaminlar qo‘shilgan yarim suyuq mahsulotlar tarkibidan iborat oziqlantiruvchi aralashmalar yuboriladi. Zond yordamida yana kerakli miqdordagi suyuqlik va dorilar ham yuborilishi mumkin. Kasallikning og‘ir turlarida bemorni ðarenteral ovqatlantirish ham muhim. Bu maqsadda venaga qon ðlazmasi, gidrolizin, gidro- lizat, kazeinlar, aminokislotalarning 5%li eritmalar aralashmasi, tuzlar va vitaminlar komðleksi yuboriladi. Bundan tashqari natriy xloridning izotonik eritmasi bilan 5% li glukoza eritmasi aralashmasi ham tayinlanadi. Yuqumli kasalliklar bilan og‘rigan bemorlarni ðarvarish qilish Yuqumli kasalliklarda davolash samarasi bevosita bemorlarni to‘g‘ri ðarvarish qilishni tashkil qilishga bog‘liqdir. Vrach tomo- nidan tayinlangan davolash muolajalarini o‘z vaqtida bajarish va
116 Yuqumli kasalliklar, eðidemiologiya va ðarazitologiya dorilarni tarqatish juda muhim hisoblanadi. Bunday kasalliklar bilan og‘rigan bemorlar – bu yuqori isitmali va intoksikatsiyali bemorlar hisoblanadi. Ular odatda tez achchiqlanadigan va ta’sir- lanuvchan bo‘lib qoladilar. Shuning uchun ular bilan munosabatda bo‘lganda og‘ir va bardoshli bo‘lish zarur. Yuqumli kasalliklar bilan og‘rigan bemorlarni ðarvarish qilishni tashkil qilishda sanitar-gigiyenik, eðidemiyaga qarshi va ðrofilaktik tadbirlarga qat’iy rioya qilish lozim. Yuqumli kasalliklar shifo- xonasidagi xizmatchi xodimlar shaxsiy ehtiyotkorlik qoidalariga rioya qilishlari zarur. Yuqumli kasalliklar bo‘limidagi barcha xodimlar – vrachlar, tibbiy hamshiralar va kichik hamshiralarning bemorlarga g‘am- xo‘rliklari va faol amaliy yordamlari ularning tezda tuzalishlariga bo‘lgan ishonchini mustahkamlaydi, bu esa bemorlarning kay- fiyatini, uyqu va ishtahasini yaxshilaydi. Bularning barchasi bemorlarning tezda sog‘ayishiga zamin yaratadi. Parvarishlash deganda quyidagilar tushuniladi: 1) qat’iy rejim yaratish va uni qo‘llab-quvvatlash (ðalata va kori- dorda qattiq gaðlashish mumkin emas, bemor bilan har qanday sharoitda ham mayin ohangda gaðlashish talab qilinadi. Bu tartibga bemor ham bo‘ysunishi shart; bemor oldida uning ahvoli haqida so‘z yuritish yaramaydi); 2) ðalatalarda yaxshi sanitar-gigiyenik holatni yaratish (ðalatada tozalik va tartib saqlanishi, ular muntazam ravishda shamollatib turilishi kerak); 3) bemor yotoq joyini qulay va ozoda tutishi (yotoq joy qulay bo‘lib, choyshab va yostiq jildlarida burmalar bo‘lmasligi zarur, ularni tez-tez almashtirib turish shart); 4) bemor gigiyenasi (teri va shilliq ðardalarni ðarvarish qilib turish, ich kiyimlarini tez-tez almashtirib turish); 5) bemorlarga gigiyenik toza bo‘lishida, ovqatlanishida va orga- nizmning boshqa fiziologik va og‘riqli holatlarida yordam ko‘rsatish; 6) vrach tayinlagan muolajalarni o‘z vaqtida va vijdonan baja- rish; 7) bemorning bo‘sh vaqtlarini yaxshi kayfiyatda o‘tkazishini tashkil qilish; 8) shirin so‘z va yaxshi munosabat orqali bemor kayfiyatini tetik holda ushlash.
117 Umumiy qism Bemorlarni ðarvarish qilish uning ahvolini muntazam kuzatib borish bilan bevosita bog‘liqdir. Bu ayniqsa og‘ir bemorlarni (og‘ir intoksikatsiya, alahsirash va boshqa holatlarda) ðarvarish qilishda o‘ta muhimdir. Faqat muntazam kuzatib borgandagina bemorlar ahvolidagi to‘satdan ro‘y bergan o‘zgarishlar, masalan qorin tifi bo‘lgan bemorlarda kollaðs rivojlanishi, ulardagi agressiv holatlar yoki es-hushi buzilgan bemorlarning shifoxonadan qochishga urinishlari va boshqalarni o‘z vaqtida oldini olish mumkin. Hushsiz yotgan og‘ir bemorlarda defekatsiya va siydik ajratish ixtiyorsiz ravishda kuzatiladi. Shuning uchun bunday bemorlar tagiga kleyonka va uning ustidan esa katta choyshab solinadi. Choy- shab (kleyonka bilan birga) sutkada kamida ikki marta almashtiriladi (zarurat tug‘ilganda undan ham ortiq). Choyshablar va ich kiyimlarni almashtirish. Choyshab va ich kiyimlar odatda haftasiga kamida bir marta, iflos bo‘lganda esa zudlik bilan almashtirilishi shart. Og‘ir bemorlarda uning ostidagi choyshabni almashtirish xo- dimdan ma’lum ko‘nikmani talab qiladi. Choyshabni bemorni o‘rnidan turg‘izmagan holda almashtirish mumkin. Buning uchun avval bemorning bosh qismi ko‘tariladi va uning ostidan yostiq olinadi, so‘ngra esa bemorga yuzi bilan karavot qirrasiga qarab yonboshi bilan yotishiga yordam beriladi. Bemorning orqa tomonida to‘shakning bo‘shagan qismida kir choyshab o‘ralgan holda uzuna- siga yig‘iladi va o‘rniga toza choyshab (o‘ralgan holda) yoziladi. Keyin bemorga orqasi bilan boshqa yon tomoniga yotishiga yordam beriladi. Bu vaqtda u toza choyshab ustida yotgan bo‘ladi. Bu yo‘l bilan kir choyshab olinadi va tozasi solinadi. Agar bemorga harakat qilish umuman mumkin bo‘lmasa, choyshab boshqa usul bilan almashtiriladi. Karavotning oyoq qismidan boshlab boldir, son va dumba sohalari navbat bilan ko‘tarilgan holda kir choyshab o‘ralgan holda yig‘iladi. Yig‘ilgan kir choyshab bemorning bel qismida joylashadi. Ko‘ndalang holda o‘ralgan toza choyshab karavotning oyoq tomonidan qo‘yiladi va bosh tomonga qarab yozib boriladi, bunda ham bemorning oyoq qismi va dumbasi navbat bilan ko‘tarib turiladi. Òoza choyshabning o‘ralgan holdagi qismi ham kir choyshab yonida bemorning bel qismida joylashadi. So‘ngra kichik hamshiralardan biri bemorning bosh va ko‘krak qismini ozroq ko‘taradi, boshqasi esa kir choyshab- ni olib, uning o‘rniga yangisini to‘shaydi. 118 Yuqumli kasalliklar, eðidemiologiya va ðarazitologiya Og‘ir yotgan bemor ko‘ylagini almashtirish uchun tananing yuqori qismini ozroq ko‘targan holda ko‘ylakni beldan bo‘yinga qarab yig‘iladi, so‘ngra bemor qo‘llarini ko‘tarib ko‘ylak bosh qismidan chiqariladi va yenglari yechib olinadi. Agar bemorning bitta qo‘li qattiq og‘risa yoki shikastlangan bo‘lsa, avval sog‘lom qo‘ldan, so‘ngra kasal qo‘ldan yeng va qolgan qismi chiqarib olinadi. Òoza ko‘ylak shunga qarama-qarshi holda kiygiziladi: avval yeng qismi kasal qo‘ldan kiygiziladi, so‘ngra boshdan o‘tkazib kiygiziladi va yelkagacha tekislanadi. Òerini ðarvarish qilish va yotoq yaralar ðrofilaktikasi. Og‘ir yuqumli kasalliklar bilan og‘rigan bemorlar orqa tomoni bilan uzoq muddat yotishga majbur bo‘ladilar, bu esa yotoq yaralar rivoj- lanishiga sabab bo‘lishi mumkin. Yotoq yaralar hosil bo‘ladigan joy ko‘ðincha dumg‘aza qismi hisoblanadi, kam hollarda ko‘krak sohasida ham kuzatilishi mumkin. Òerining bu qismlarining uzoq vaqt bosilgan holda bo‘lishi qon kelishini kamaytiradi va oziqlanishni yomonlashtiradi. Natijada infeksiya qo‘shilib, yallig‘lanishga sabab bo‘ladi va keyinchalik teri to‘qimalari nekrozi kuzatiladi. Bunday holat nimjon bemorlarda ko‘ðroq uchraydi. Òibbiy xodim shuni esda tutishi kerakki, yotoq yaralar ðarvarishning yaxshi emasligidan dalolat beradi. Yotoq yaralar bo‘lmasligi uchun nafaqat bemorlar holatini muntazam o‘zgartirib turish, balki choyshab va kiyimlari quruq va toza bo‘lishini ham ta’minlash zarur; choyshab va yostiq jildlari burmalarsiz bo‘lishi lozim. Bemor terisi tozaligini doimo kuzatib turish zarur. Butun tanani har kuni iliq suvda ho‘llangan sochiq bilan artish kerak. Bu vaqtda teri qoðlamlari doimo tegib turadigan oraliqlar (qo‘ltiq osti chuqurchasi, ayollarda sut bezlari orasidagi teri) ga alohida e’tibor beriladi, chunki bu yerlardan ko‘ð ter ajraladi. Jinsiy a’zolar va orqa teshik tozaligiga alohida e’tibor qaratiladi, ularni doimo yuvib toza saqlash zarur. Òeri doim bosilgan holda qolmasligi uchun yotoq yaralar hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan joy tagiga jildga o‘ralgan rezina chambar qo‘yish zarur. U shunday qo‘yilishi kerakki, bunda yotoq yara kuzatilishi xavfi bo‘lgan joy (dumg‘aza) chambar teshigiga to‘g‘ri kelishi lozim. Oyoq va qo‘l tirnoqlari (uning ostida ko‘ðlab bakteriyalar bo‘lishi mumkinligi sababli) kalta qilib olinishi shart. Yuqumli kasalliklarda bemorning uzoq vaqt yotib qolishi giðos- tatik ðnevmoniyaga sabab bo‘lishi mumkin. Buning oldini olish uchun bemorni tez-tez aylantirib turish lozim. 119 Umumiy qism Ko‘zni ðarvarish qilish. Ko‘z burchaklarida oq yiringsimon ajralmalar ðaydo bo‘lganda, tibbiy hamshira bemor ko‘zini kaliy ðermanganat yoki furasilin eritmasi bilan yuvadi. Muolajadan oldin tibbiy hamshira qo‘lini sovun bilan yuvib keyin sðirt bilan artadi. Chað qo‘lining ko‘rsatkich barmog‘i bilan ðastki qovoqni ðastga tortadi va konyunktival xaltaga ðiðetkadagi dezinfeksiyalovchi eritmani tomizadi. Eritma xona haroratida bo‘lishi zarur. Agar qovoq va kiðriklar yoðishib qolgan bo‘lsa, ehtiyotlik bilan 2–3% li borat kislotaning eritmasiga ho‘llangan ðaxta tamðon yordamida yum- shatiladi va ehtiyotlik bilan artib tashlanadi. Sochni ðarvarish qilish. Òibbiy hamshira ertalab va kechqurun bemorlar o‘zlari bajara olmaganda, ularning sochlarini tarab qo‘yadi. Har bir bemorning o‘z shaxsiy tarog‘i bo‘lishi kerak. Haftada bir marta iliq suvda sovunlab boshni yuvish lozim. Nafas olish sistemasi ko‘ðgina o‘tkir resðirator infeksiyalarda nafas olishning qiyinlashishi, burun yo‘llarining bitib qolishi, burundan ko‘ð miqdorda shilliq ajralishi yoki aksincha, burun bo‘shlig‘ining qurishi, aksa urish bilan xarakterlanadi. Bu kasal- liklar shu bilan birga ko‘krak qafasi yoki tomoqda og‘riq, yo‘tal, balg‘am ajralishi bilan kechadi. Nafas sistemasining izdan chiqishi nafas yetishmovchiligi va bo‘g‘ilishga sabab bo‘ladi. Nafas a’zolari faoliyatini kuzatishda bir minutlik nafas olish soni, nafas xarakteri, ðatologiyasi (Cheyn-Stokscha, stenotik va h.k.), yo‘tal, balg‘am ajralishi, uning miqdori va tashqi xususiyatlari (rangi, ko‘rinishi va h.k.) larga e’tibor qaratish lozim. Nafas sistemasiga ta’sir qilish yo‘llari quyidagicha: nafas yo‘llari o‘tkazuvchanligini tiklash va saqlash, balg‘amning oson ajralishini ta’minlash, o‘ðkaning sun’iy va yordamchi ventilyatsiyasi, zarurat bo‘lganda kisloroddan ingal- Download 1.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling