M. G. Safin,D. G‘. Hayitov, yu. S. Ruziyev

12-jadval 
So‘lak amilazasi faolligini uning konsentrasiyasiga bog‘liqligi 
 
Probirk
ani tartib 
№ 
So‘lakning 
suyultirilish 
darajasi 
Yod bilan 
reaksiya 
(bo‘yalishi) 
Fermentning 
faolligi (sarhisob 
asosida) 
1 
1:20 
 
 
2 
1:40 
 
 
3 
1:80 
 
 
4 
1:160 
 
 
5 
1:320 
 
 
6 
1:640 
 
 
7 
1:1280 
 
 
8 
1:2560 
 
 
9 
1:5120 
 
 
10 
1:10210 
 
 
 
36- ish. Fermentlar faolligiga faollovchilar va ingibitorlarning 
ta’siri. 
Ba’zi fermentlarning faolligi reaksion muhitdagi ionlarning tabiati va 
konsentratsiyasiga bog‘liq, boshqa fermentlarning faolligi esa unchalik 
o‘zgarishlarga duch kelmasligi mumkin. Fermentlar faolligini 
kuchaytiruvchi moddalarni faollovchilar (aktivatorlar), ularning faolligini 
to‘sib qo‘yuvchi moddalarni ingibitorlar (paralizatorlar) deb yuritiladi. Bu 
o‘rinda faollovchilarga misol qilib so‘lak amilazasi uchun osh tuzini, 
pepsin uchun xlorid kislotani, lipaza uchun o‘t kislotalarini, katepsinlar 
uchun sistein va glyutationni, adenozintrifosfataza uchun magniy va 
marganesni, yenolaza uchun magniy, rux va marganetsni keltirib o‘tish 
mumkin. 
Ba’zi ionlar, xususan Ag
+
, Hg
+
,Pb
2+
va boshqalar deyarli hamma 
fermentlarning faolligini to‘sib qo‘yadi va ularni ingibitorlar deb yuritiladi. 
Amilaza fermentini faollovchisi sifatida natriy xlor tuzi, aniqrog‘i xlor 
ioni xizmat qilsa, ingibitori sifatidagi vazifani mis ioni bajaradi. Agar 
alohida-alohida olingan 3 ta probirkalarga so‘lak shirasi va kraxmal solib 
birinchisiga natriy xlor, ikkinchisiga mis sulfat eritmalari va uchinchisiga 

---

91 
suv (nazorat namunasi)qo‘shib fermentativ reaksiya o‘tkazilsa, bir xil vaqt 
oralig‘ida birinchi probirkada kraxmalning to‘liq parchalanishi, 
uchinchisida uning dekstrinlarga aylanishi, ikkinchi probirkada esa, 
umuman parchalanmasligi kuzatiladi. Bu reaksiyalarni sodir bo‘lishini 
yodli reaksiya orqali aniqlash mumkin bo‘ladi.