M. H. Shermatov, O. I. Egamberdiyev funksional analiz va integral tenglamalar
Download 1.42 Mb. Pdf ko'rish
|
funksional analiz va integral tenglamalar
1) µ funksiyaning aniqlanish sohasi S
yarim halqa bo`lsa; 2) µ funksiyaning qiymatlar sohasi haqiqiy va manymas bo`lsa; 3) µ additiv bo`lsa, ya'ni ixtiyoriy A ∈ S µ to`plamning o`zaro kesish- maydigan A 1
2
3
n ∈ S µ to`plamlar bo`yicha A = n [
A k chekli yoyilmasi uchun µ(A) = n X
µ(A k ) tenglik o`rinli bo`lsa, µ : S µ → R ga o`lchov deyiladi. Eslatma. ∅ = ∅ ∪ ∅ yoyilmadan µ(∅) = 2µ(∅), ya'ni µ(∅) = 0 tenglik kelib chiqadi. 7.1. O`lchovni yarim halqadan undan hosil bo`lgan minimal halqa- ga davom ettirish. Tekislikdagi to`plamlar Lebeg o`lchovini aniqlash uchun 70
dastlabki qadam, bu o`lchovni to`g`ri to`rtburchaklar sistemasi (yarim halqa) dan elementar to`plamlar sistemasi (undan hosil qilingan minimal halqa) ga davom ettirish bo`ldi. Hozir biz bu konstruksiyaga o`xshash abstrakt konstruk- siyani qaraymiz. 7.2-ta'rif. Agar m o`lchovning aniqlanish sohasi S
ikkinchi µ o`lchov- ning aniqlanish sohasi S
da saqlansa ( S m ⊂ S µ ) va ixtiyoriy A ∈ S m to`plam uchun µ(A) = m(A) tenglik o`rinli bo`lsa, u holda µ o`lchov m o`lchovning davomi deyiladi. 7.1-teorema. Aniqlanish sohasi S
yarim halqa bo`lgan har bir m o`lchov uchun aniqlanish sohasi M(S
) ( S m ni o`zida saqlovchi minimal halqa) bo`lgan yagona m
davom mavjud. Isbot. Har bir A ∈ M(S
) to`plam uchun A = n [
B k , B k ∈ S m , B k ∩ B l = ∅, k 6= l. (7.1) ko`rinishdagi yoyilma mavjud. U holda A ga m 0 (A) = n X
m(B k ) (7.2) sonni mos qo`yuvchi va M(S m ) da aniqlangan m 0 to`plam funksiyasi o`lchov bo`ladi. Haqiqatan ham, (7.2) tenglik bilan aniqlangan m
(A) miqdor (7.1) yoyilmaning tanlanishiga bog`liq emas, chunki ixtiyoriy ikkita A = n [
B i =
[
yoyilmalarni qarasak, B i ∩ C j kesishmalar S m ga tegishli bo`lganligi uchun m o`lchovning additivligidan foydalanib, n X
m(B i ) =
n X
r X
m(B i ∩ C j ) =
r X
m(C j ) 71 tengliklarga ega bo`lamiz. Ravshanki, (7.2) tenglik bilan aniqlangan m 0 (A) funksiya manymas va additiv bo`ladi. Shunday qilib, m o`lchovning M(S m ) ga davomi m 0 ning
mavjudligi isbotlandi. Endi bu o`lchovning yagonaligini isbotlaymiz. Ixtiyoriy A ∈ M(S m ) to`p- lamni va uning biror A = n [
B k , B k ∩ B l = ∅, k 6= l, B k ∈ S m yoyilmasini olaylik. U holda m o`lchovning M(S m ) da aniqlangan ixtiyoriy e m davomi uchun e
X
e
) =
n X
m(B k ) = m 0 (A) tenglikni olamiz, ya'ni e
o`lchov m 0 o`lchov bilan ustma-ust tushadi. ∆ O`lchovning manymaslik va additivlik xossalaridan quyidagi muhim xos- salar kelib chiqadi. 7.2-teorema. Biror S m halqada aniqlangan m o`lchov va S m ga tegishli A, A 1
2
to`plamlar berilgan bo`lsin. U holda: I. Agar
S
A k ⊂ A va A k T
l = ∅, k 6= l bo`lsa, quyidagi tengsizlik bajariladi
X
m(A k ) ≤ m(A). II. Agar
S
A k ⊃ A bo`lsa, quyidagi tengsizlik bajariladi n X
m(A k ) ≥ m(A). Xususan, agar A, B ∈ S
va A ⊂ B bo`lsa, m(A) ≤ m(B) bo`ladi. Isbot. S
ga tegishli va o`zaro kesishmaydigan A 1
2
n to`plam-
lar berilgan bo`lib, ularning barchasi A ∈ S m to`plamda saqlansin. U holda 72
m o`lchovning additivligiga ko`ra m(A) = n X
m(A k ) + m Ã
[
A k !
Bundan, m(A\
S
A k ) ≥ 0 bo`lganligi uchun I - xossaning isbotiga ega bo`lamiz. Endi ixtiyoriy A 1
2
to`plamlar uchun m(A 1
2 ) = m(A 1 ) + m(A 2 ) − m(A 1 ∩ A 2 ) ≤ m(A 1 ) + m(A 2 )
so`ng m Ã
[
!
n X
m(A k ) (7.3) tengsizlikni olamiz. Nihoyat, o`lchovning additivlik xossasiga ko`ra m(A) = m Ã
[
!
Ã
[
A k \A !
Ã
[
A k ! yoki (7.3) tengsizlikka ko`ra m(A) ≤ n X
m(A k ). ∆ Hozir biz halqada aniqlangan o`lchovlar uchun I va II xossalarni isbotladik. Agar yarim halqada aniqlangan o`lchovni qarasak, uning halqadagi davomi uchun I va II xossalar o`rinli bo`lganligidan, bu davomning yarim halqadagi qismi uchun ham I va II xossalar o`rinli bo`lib qoladi. 7.3-ta'rif. Agar S m sistemada aniqlangan m o`lchov va ixtiyoriy o`zaro kesishmaydigan sanoqlita A 1
2
to`plamlar uchun ∞ S
A k = A ∈ S m bo`lganda quyidagi tenglik o`rinli bo`lsa m(A) = ∞ X
m(A k ), 73
u holda m o`lchov sanoqli additiv yoki σ− additiv o`lchov deyiladi. 6- da tekislikdagi to`plamlar uchun kiritilgan m o`lchov σ− additiv (6.8- teorema) o`lchovga misol bo`ladi. Boshqacha tabiatli σ− additiv o`lchovga misol keltiramiz. 7.1-misol. Bizga ixtiyoriy sanoqli X = {x 1
2
to`plam beril- gan bo`lsin. p
sonlarni shunday tanlaymizki, ∞ X
p n = 1
bo`lsin. Har bir A ⊂ X to`plamga m(A) = X
n ∈A p n (7.4) sonni mos qo`yamiz. Aniqlanishiga ko`ra, m(A) to`plam funksiyasi o`lchov bo`ladi va X ning barcha qism to`plamlari o`lchovli bo`ladi. Bundan tashqari, m(X) = 1. Endi X ning o`zaro kesishmaydigan sanoqlita ixtiyoriy A 1
qism
to`plamlarini olaylik va ∞ S
A k = A bo`lsin. Aniqlanishiga ko`ra, m(A) uchun (7.4) tenglik o`rinli va tenglik o`ng tomonidagi qator absolyut yaqin- lashuvchi bo`lgani uchun
X
k ∈A p k =
X
X
k ∈A n p k =
X
) tengliklar o`rinli, ya'ni m o`lchov σ− additiv bo`ladi. Endi additiv bo`lib, ammo σ− additiv bo`lmagan o`lchovga misol qaraymiz. 7.2-misol. [0, 1] kesmadagi barcha ratsional sonlar to`plamini X bilan belgilaymiz. S
orqali X ning (a, b) interval, [a, b] kesma va [a, b), (a, b] yarim intervallar bilan kesishmalaridan iborat to`plamlar sistemasini belgi- laymiz. Ko`rsatish mumkinki, S m yarim halqa bo`ladi. Agar A ab = X \ (a, b) ³\ [a, b], \ (a, b], \ [a, b) ´ 74
desak, har bir A ab to`plamga m(A ab ) = b − a sonni mos qo`yish mumkin. Bu to`plam funksiyasi m additiv o`lchov bo`ladi, ammo σ− additiv bo`lmaydi. Chunki [0, 1] kesmadagi barcha ratsional son- lar to`plami sanoqli, ya'ni X = {r 1
2
tenglik o`rinli. Birinchi- dan A 01 = X T [0, 1] to`plam uchun m(A 01 ) = 1 bo`ladi, ikkinchi tomondan A 01 = ∞ S
A n o`zaro kesishmaydigan sanoqlita nol o`lchovli A n = X T [r n , r n ] to`plamlarning yig`indisidan iborat bo`ladi, ya'ni m(A 01 ) = 1 6= ∞ X
m(A n ) = 0. 7 va 8- larda qaralayorgan o`lchovlarni σ− additiv o`lchovlar deb hisob- laymiz.
7.3-teorema. Agar S m yarim halqada aniqlangan m o`lchov σ− addi- tiv bo`lsa, u holda bu o`lchovning M(S
) (S
m ni o`zida saqlovchi minimal halqa) halqaga davomi µ ham σ− additiv o`lchov bo`ladi. Isbot. A ∈ M(S m ) to`plam va o`zaro kesishmaydigan B n ∈ M(S m ), n ∈ N to`plamlar berilgan bo`lib, A = ∞ S
B k tenglik bajarilsin. U holda 5.3- teoremaga ko`ra, S
da o`zaro kesishmaydigan cheklita {A j , j = 1, 2, . . . , l} to`plamlar va o`zaro kesishmaydigan {B ns , s = 1, 2, . . . , l n } to`plamlar sis- temalari mavjud bo`lib, A =
S
A j , va B n =
n S
B ns , n ∈ N chekli yoyil- malar o`rinli bo`ladi. Endi C nsj = B ns T
j belgilashlarni kiritamiz. Tuzilishiga ko`ra, C nsj to`plamlar o`zaro kesishmaydi va A j =
S
S
C nsj va B ns =
S
yoyil-
malar o`rinli bo`ladi. S m da aniqlangan m o`lchovning σ− additivligidan m(A j ) =
∞ X
l n X
m(C nsj ) va m(B ns ) =
l X
m(C nsj ) (7.5) 75 tengliklarga ega bo`lamiz. Ikkinchi timondan M(S m ) da berilgan µ o`lchovning aniqlanishiga ko`ra, µ(A) = l X
m(A j ) va µ(B n ) =
l n X
m(B ns ). (7.6) U holda (7.5), (7.6) formulalardan µ(A) = l X
m(A j ) =
l X
∞ X
l n X
m(C nsj ) =
∞ X
l n X
l X
m(C nsj ) =
= ∞ X
l n X
m(B ns ) =
∞ X
m(B n ) tengliklar zanjirini olamiz. Bu tengliklar zanjirida qatnashayotgan barcha qa- torlar absolyut yaqinlashuvchi, shuning uchun µ(A) = ∞ X
m(B n ) tenglikning o`rinli ekanligiga ega bo`lamiz. ∆ Ko`rsatildiki, agar yarim halqada σ− additiv o`lchov aniqlangan bo`lsa, u holda uning halqaga davomi ham σ− additiv o`lchov bo`ladi, shuning uchun, boshidan o`lchovni biror halqada aniqlangan deb qarash mumkin. 7.4-teorema. Biror S halqada σ− additiv m o`lchov berilgan bo`lib, A va A 1
2
n , . . . to`plamlar S ga tegishli bo`lsin. U holda: I σ . Agar
∞ S
A k ⊂ A va i 6= j da A i T
j = ∅ bo`lsa, u holda
X
m(A n ) ≤ m(A) tengsizlik o`rinli;
(sanoqli yarim additivlik). Agar A ⊂ ∞ S
A k bo`lsa, u holda m(A) ≤ ∞ X
m(A n ) 76 tengsizlik o`rinli. Isbot. Agar A k to`plamlar o`zaro kesishmasa va A to`plamda saqlansa, u holda 7.2-teoremaning I tasdig`iga ko`ra har bir n ∈ N da
X
m(A k ) ≤ m(A) tengsizlik o`rinli bo`ladi. Bu yerdan n → ∞ da limitga o`tsak I
tasdiq
isbotiga ega bo`lamiz. Endi II σ tasdiqni isbotlaymiz. S halqa bo`lgani uchun B n = (A n \
n−1 [
A k . to`plamlar S ga tegishli bo`ladi. Tuzilishiga ko`ra A = ∞ [
B k , B n ⊂ A n va B n to`plamlar juft-jufti bilan o`zaro kesishmaydi, shuning uchun m(A) = ∞ X
m(B k ) ≤ ∞ X
m(A k ). ∆ 7.1-eslatma. Ko`rinib turibdiki, teoremaning I σ tasdig`i o`rinli bo`lishi qaralayotgan o`lchovning σ− additivligiga bog`liq emas, shuning uchun ixti- yoriy additiv o`lchov uchun ham bu tasdiq o`rinli bo`ladi. Aksincha, II σ tas-
diqda o`lchovning σ− additivlik xossasi muhim ahamiyatga egadir. Haqiqatan ham, yuqorida qaralgan 7.2-misolda σ− additiv bo`lmagan o`lchovda, o`lchovi Download 1.42 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling