M. I. Kuzmenkov, A. A. Sakovich O‘tga chikadigan nometallik va silikat materiallar texnologiyasi asoslari

Xom loy uchun komponentlarni hisoblash misoli
Oʻrnatish	Suv miqdori, qaysi					Suv miqdori				Miqdori							Poygalar soni							Qo'shilganlar soni
namlik,	ikkinchi	kerak		tarkib -			qaysi		kerak-		yupqaroq, g							yaratishni suyultirish							bilan lenny suv
%	yig'ilish	loyda					qo'shish		yarim uchun										la, ml							suyuqlashtiruvchi hajmi,
	berilgan namlik					cheniya		berilgan						^g ^Rr.v.											ml
	Vx		^Rr.v.^V2				namlik				pp							M		pp
							∆V=Vx–V																		∆Vbitta\u003d ∆V - M
																				Kimga
		100		V2									100
32		23.05					22.05						0,049						0,49							21.56
34		25.24					24.24						0,049						0,49							23.75
36		27.56					26.56						0,049						0,49							26.07
38		30.03					29.03						0,049						0,49							28.54
40		32.66					31.66						0,049						0,49							31.17
42		35.48					34.48						0,049						0,49							33.99
44		38.50					37.50						0,049						0,49							37.01

43

Dastlabki xom aralashmaning tortilgan qismi tortiladi va suyultiruvchining hisoblangan hajmi qo'shiladi. Hisoblangan suv hajmi mikrobyuretdan darhol qo'shiladi. To'liq aralashtirish 1 daqiqa davomida amalga oshiriladi. Namuna 10 daqiqa turish uchun qoldiriladi (bu muddatga rioya qilish zarurati suyuqlanish jarayonining turli xil suyuqlashtirgichlar uchun zarur bo'lgan ma'lum vaqt oralig'ida sodir bo'lishi bilan bog'liq). Birinchi 5-10 daqiqada suyultirish muhim ahamiyatga ega. Keyin loy 0,5 daqiqa davomida aralashtiriladi, shundan so'ng suyuqlik darhol aniqlanadi.

Titrni aniqlash.Bu ta'rif kaltsiy va magniy karbonatlarining xlorid kislota bilan parchalanishiga asoslangan. Usulning qo'llanilishi ayrim hollarda cheklangan

1) xomashyoda MgCO ning sezilarli miqdori₃, bu titrni ortiqcha baholashga olib keladi;

2) xomashyoda qiyin va xlorid kislota bilan to'liq parchalanmagan kaltsiy silikatlarining mavjudligi.

Aniqlash qayta titrlash usuli bilan amalga oshiriladi. Buning uchun analitik tarozida quritilgan aralashmaning 0,0001 g namunasini (1 g) torting. Namuna konussimon kolbaga (250 ml) solinadi, avval 10 ml distillangan suv, so’ngra 20 ml 1 n xlorid kislota eritmasi va 30 ml suv qo’shiladi. Kolbaning tarkibi pechkada ehtiyotkorlik bilan isitiladi va 5 daqiqa davomida qaynatiladi, soat oynasi bilan yopiladi. Keyin shisha va kolbaning bo'yni 60 ml issiq suv bilan yuviladi, kolbaga 3 4 tomchi 0,1% li fenolftalein eritmasi qo'shiladi va ortiqcha kislota 0,25 n NaOH eritmasi bilan titrlanadi. Titrlash eritmaning pushti rangi paydo bo'lguncha amalga oshiriladi.

Xom aralashmaning titri formula bo'yicha hisoblanadi

	T	^(VHCl^KVNaOH ^)TCaCO3	100,
		g
qaerda vHCl	namunani eritish uchun olingan 0,1 HCl hajmi, ml;
VNaOH	ortiqcha HCl ni titrlash uchun sarflangan NaOH hajmi, ml;

• 
  titri (CaCO tarkibi₃+ MgCO₃) aralashmalar, %;
  

• 
  NaOH va HCl eritmalarining konsentratsiyalari orasidagi nisbatni ifodalovchi proportsionallik koeffitsienti (K = 0,25);
  

T_CaCO3 1 n HCl eritmasining titri, g/ml CaCO bilan ifodalangan₃ (T_CaCO3 = 0,05 g).

45

Natijalarni qayta ishlash.Tajriba natijalarini tajriba davomida quyidagi shakldagi umumlashtirilgan jadvalga kiritish kerak.

15-jadval

Eksperimental tadqiqotlar natijalari

	namlik	(mm) oqim konusidagi atalaning suyuqligi
	loy	bir martasiz -			Tiner miqdori, %
	(V2), %	suyuqlik	0.1	0.2		0.3	0.4	0,5	0,6	0,7	0,8	0,9	1.0
	32
	34
	36
	38
	40
	42
	44

Jadvaldagi ma'lumotlar grafikda chizilgan, bu erda loydagi suvning berilgan miqdori abtsissa o'qi bo'yicha (har 2% ga), millimetrda yoyilgan konusning diametri esa ordinat o'qi bo'ylab chiziladi. Natijada, loyning reologik xossalarining o'zgarishini tavsiflovchi egri chiziq hosil bo'ladi, chunki unda suv ko'payadi. Bir nechta bunday egri chiziqlar suyultiruvchining dozalari soniga ko'ra bitta grafikga qo'llaniladi.

• 
  grafik yordamida loyning namligini aniqlash oson, bu qiziqtiruvchi suyultiruvchi u yoki bu miqdorga qo'shilganda uning normal suyuqligini ta'minlaydi. Buning uchun grafada suyultiruvchi qo'shilmagan holda normal oqimli loy uchun konusning tarqalishiga mos keladigan gorizontal chiziq chiziladi. Ushbu gorizontalning abscissa o'qiga perpendikulyar bo'lgan alohida reologik egri chiziqlar bilan kesishgan nuqtalarini tashlab, biz ushbu o'qdan suv tarkibini hisoblaymiz.
  

Adabiyot

1. 
   Butt Yu. M., Timashev VV Bog'lovchilarning kimyoviy texnologiyasi bo'yicha seminar. - M.: Oliy maktab, 1973. - 503 b.
   

2. 
   Silikatlarning umumiy texnologiyasi / A.A.ning umumiy tahriri ostida. Pashchenko. - Kiev: Vishcha maktabi, 1983. - 408 p.
   

46

Nazorat savollari

1. 
   Portlend tsement klinkerini ishlab chiqarish uchun xom aralashmani tayyorlashning ikkita asosiy usulini tavsiflash.
   

2. 
   Portlend tsement klinkerining xom aralashmasi tarkibini hisoblash usullari.
   

3. 
   Xom aralashmani tayyorlash jarayonlarining apparat dizayni.