M. K. Tursunov, Х. A. Matniyozov, sh. M. Mansurova issiqlik ta’minoti tizimlari

 
VII. Issiqlik tarmoqlarining konstruktiv elementlari
VII.1. Quvurlar va armaturalar 
Issiqlik tarmoqlarda gaz va elektr payvandlash usuli bilan ulanadigan po‘lat 
quvurlar qo‘llaniladi. Po‘lat quvurlardan asosan elektr payvandli to‘g‘ri va 
spiralsimon chokli va choksiz issiqligicha sovuqligiga deformatsiyalanib 3, 4, 5, 10, 
20 markali va pastlegirlangan po‘latdan yasalgan quvurlardan foydalaniladi. Elektr 
payvandli quvurlar shartli diametri 1400 mm gacha, choksizligi esa 400 mm gacha 
chiqariladi. Issiq suv ta’minoti tarmoqlarida, shuningdek, suv gaz o‘tkazuvchan 
po‘lat quvurlar qo‘llanilishi mumkin. 
Issiqlik tarmoqlarida qo‘llaniladigan armatura vazifasiga ko‘ra berkitish, 
rostlash, saqlash, drossellash (bosimni kamaytirish), kondensatni ajratish va nazorat 
o‘lchash turlarga bo‘linadi. 

---

82 
Berkitish armaturalari asosiy armaturaga kiradi, chunki ular issiqlik tarmog‘ida 
keng ishlatiladi. Qolgan armaturalar asosan issiqlik punktlarida, nasos va drossel 
stansiyalarida o‘rnatiladi. 
Berkitish armaturalarning asosiy turlariga ventil (1.9-rasm) va zulfinlar 
(zadvijkalar) (1.10-rasm) kiradi. Zulfinlar odatda suvli tarmoqlarda, ventillar esa - 
bug‘li tarmoqlarda qo‘llaniladi. Ular po‘lat va cho‘yandan fanetsli va muftali ulash 
uchlari bilan, shuningdek, bevosita quvurlarga payvandlash uchlari bilan turli xil 
shartli diametriga ega bo‘lgan holda ishlab chiqariladi. 
Quvurlar va berkitish –rostlash armaturalar shartli bosim R
u
va shartli 
diametrlar D
u
bo‘yicha tanlaniladi. 
VII.1-rasm. Ventillar: 
a–oddiy; b-«Kosva»-turdagi; v-to‘g‘ri oqimli; 1-egar; 2-klapan; 3-korpus; 4-shpindel; 5-
salnikli zichlagich. 
SHartli bosim R
u
deganda 20
0
S haroratda uzoq vaqt davomida quvur yoki 
armatura ishlatilishi ruxsat etilgan eng yuqori ortiqcha bosim tushuniladi. Issiqlik 

---

83 
tashuvchisini harorati o‘sishi bilan ruxsat etilgan bosim kamayadi va bu haqiqiy 
ruxsat etilgan bosim ishchi bosim deyiladi. Ishchi R
rab
bosim bilan shartli bosim 
orasidagi bog‘linish