M. K. Tursunov, Х. A. Matniyozov, sh. M. Mansurova issiqlik ta’minoti tizimlari

VII.2. Tayanchlar 
Tayanchlar o‘z vazifasiga ko‘ra qo‘zg‘aluvchan va qo‘zg‘almas turlarga bo‘linadi. 
Qo‘zg‘aluvchan tayanchlar (11.3-rasm) issiqlik quvurining faqat og‘irligini 
qabul qiladi va unga qurilish konstruksiyasida erkin siljishida imkon beradi. 
Qo‘zg‘aluvchan tayanchlar issiqlik tarmoqlarning turli xil o‘tkazilishida 
qo‘llaniladi, faqat kanalsiz o‘tkazishda ishlatilmaydi. 
VII.3-rasm. Qo‘zg‘aluvchan tayanchlar 
a-sirg‘anishli; b-katokli; v-rolikli; 1-taglik; 2-tayanch yostig‘i; 3-tayanch silindri. 

---

85 
 
 
Qo‘zg‘almas tayanchlar (1.12-rasm) issiqlik quvurlarni ichki bosim va 
harorat deformatsiyasidan hosil bo‘ladigan kuchlanishlar bo‘yicha bir biriga bog‘liq 
bo‘lmagan qismlar (uchastklar)ga bo‘lish uchun xizmat qiladi. Bu holda 
kuchlanishlarni tarmoq uzunligi bo‘yicha ortib borishning, jihozlar va armaturaga 
ko‘rsatadigan ta’sirining oldi olinadi. Qo‘zg‘almas tayanchlar odatda po‘lat yoki 
temirbetondan yasaladi. 
Po‘latli qo‘zg‘almas tayanchlar (VII.3-rasm, a,b) odatda po‘latli yuk 
ko‘taruvchi konstruksiyalar (balka yoki shveller) ko‘rinishigi ega bo‘lib, trubaga 
payvandlangan tirsaklar orasida joylashtiriladi. YUk ko‘taruvchi konstruksiya 
kameralarning qurilish konstruksiyalariga qistirib qo‘yiladi yoki machta, estakada va 
h.k. larga payvandlanadi. 
VII.4-rasm. Qo‘zg‘almas tayanchlar.
a-po‘latli 
yuk 
ko‘taruvchi 
konstruksiyali; 
 b-xomutli; v-
to‘siqli
 
. 

---

86 
Temir beton qo‘zg‘almas tayanchlar (VII.4-rasm, v) to‘siq ko‘rinishiga ega 
bo‘lib, quvurlar kanalsiz o‘tkazilganda poydevorlarga, kanalli o‘tkazilganda esa 
kanallar asoslariga va yonmalariga yoki kameralarga qistiriladi.