M. M. Aliyev 2019 raqamli texnika va mikroprotsessorlar

 
3.6-rasm. (16:1) multipleksor va haqiqiy jadvali 
3.1.2. SHIFRATORLAR
2
 
Elektron hisoblash mashinalarida kodlangan signallar yoki kodlar 
qoʻllaniladi. EHM da odatda ikkilik va ikki-yu oʻnlik kodlar qoʻllaniladi. Bunda 
signallar mantiqiy 0 va 1 koʻrinishida uzatiladi. 
Bir koʻrinishdagi kodni boshqa bir koʻrinishga aylantiruvchi qurilmaga kod 
oʻzgartirgichi deb ataladi. Masalan, toʻg‘ri ikkilik kodni teskari va qoʻshimcha 
kodlarga aylantiruvchi qurilmalar mavjud. Oʻzgartirgichlarga shifratorlar va 
deshifratorlar kiradi. Ular signallarni mos ravishda kodlaydi va dekoderlaydi. 
© 2007 John Wiley & Sons, Ltd. ISBN-13: 978-0-470-03214-5,
ISBN-10: 0470032146, p.270-273. 
2
Digital Electronics: Principles, Devices and Applications Anil K. Maini 
© 2007 John Wiley & Sons, Ltd. ISBN-13: 978-0-470-03214-5,
ISBN-10: 0470032146, p.280-285. 

---

74 
Shifratorlar (encoder) signalni bitta n – razraydli ikkitalik raqamni kirishni 
paydo qiladi. Funksional shifrator sxemasi, oʻntalik raqamlarni 4 – razryadli 
ikkitalik raqamlarga aylantiradi, bu 3.7,a-rasmda, uning grafikali koʻrinishi va 
haqiqiy jadvali esa 3.7,b va 3.8-rasmlarda koʻrsatilgan. Mantiqiy bittalik signal 
paydo boʻlishi bilan oʻntalik kirishlardan birida, toʻrttalik chiqish shifratorning 
ikki raqamligi paydo boʻladi. 
3.7-rasm. Shifrator (encoder) 
Agar mantiqiy bittalik signal 7 kirishga berilsa. DD1.1, DD1.2, DD1.3 
mantiqiy elementlari chiqishlarida, bittalik chiqish signallari boʻladi, a DD1.4 
elementining chiqishida signal nolga teng boʻladi. Shu orqali, 8,4,2,1 
chiqishlardagi shifratordan biz 0111 ning ikkilik raqamini olamiz. 

---

75 
3.8-rasm. Oʻnlik kirish va ikkilik chiqish encoder (TTL 74HC147 seriali) 
3.9 va 3.10-rasmlarda ikki – sakkizli shifrator va haqiqiy jadvali 
koʻrsatilgan. 
3.9-rasm. Ikki – sakkizli shifrator sxemasi 

---

76 
3.10-rasm. Ikki – sakkizlik shifratorning haqiqiy jadvali