M. M. Aliyev 2019 raqamli texnika va mikroprotsessorlar

Nazorat savollari 
1. Multipleksorlar va demultipleksorlarning ishlash prinsipini tushuntiring. 
2. Demultipleksorning oʻtish holatini koʻrsatuvchi jadvalni keltiring. 
3. Demultipleksorlarning shaxsiy funksiyasini keltiring. 
4. Demultipleksorlar vaqtli diagrammani yasang. 
3.3. Summatorlar, subtraktorlar va arifmetik mantiqiy qurilmalar. 
3.3.1. Yarim summatorlar 
Summatorlar 
2
asosiy arifmetik amal, ya’ni ikkilik kodidagi sonlarni 
qoʻshish amalini bajaruvchi qurilma hisoblanadi. Bir razryadli sonlarni qoʻshish 
quyidagicha amalga oshiriladi: 0+0=0, 1+0=1, 0+1=1, 1+1=10. Oxirgi holda 
chiqishdagi 10 ikki razryadli ikkilik koʻrinishiga ega boʻladi. Yuqori razryadida 
hosil boʻlgan bir olib oʻtuvchi bir deyiladi. 
Oddiy yig‘indili element yarim summator hisoblanadi. U ikkita qoʻshiluvchi 
uchun ikkita kirish va ikkita chiqishdan iborat: s (yig‘indi) va p (olib oʻtuvchi). 
3.22-rasm. Yarim summatorning mantiqiy tuzilmasi 
3.3.2. Toʻliq summatorlar 
Ikkitadan koʻp razryadli sonlarni qoʻshish qurilmasi ikkinchi razryaddan 
uchta kirishga ega boʻlishi lozim: ikkitasi qoʻshiluvchi va bittasi oldingi 
razryadga oʻtkazish uchun
2
. Bu tizimni summator yarim summatorlar yig‘indisi 
sifatida koʻrish mumkin (3.23-rasm). 
2
Digital Electronics: Principles, Devices and Applications Anil K. Maini 
© 2007 John Wiley & Sons, Ltd. ISBN-13: 978-0-470-03214-5,
ISBN-10: 0470032146, p.236-237. 
2
Digital Electronics: Principles, Devices and Applications Anil K. Maini 

---

83 
3.23-rasm. Toʻliq summator: a˗mantiqiy tuzilishsi; b˗nisbiy grafik koʻrinishi 
3.24-rasm. NAND mantiqiy elementlardagi toʻliq summator 
3.25-rasm. Toʻliq summatorning haqiqiy jadvali 
© 2007 John Wiley & Sons, Ltd. ISBN-13: 978-0-470-03214-5,
ISBN-10: 0470032146, p.237-240. 

---

84