M. M. Aliyev 2019 raqamli texnika va mikroprotsessorlar

3.4. Qurilmalarni taqqoslovchi kodlar va raqamli komparatorlar. Kodlarni 
oʻzgartiruvchi indikatorlar 
3.4.1. Bir razryadli raqamli komparatorlar
2
 
Raqamli komparatorlar ham arifmetik qurilmalar toifasiga kiradi. Raqamli 
komparatorlar ikkilik kodida berilgan ikkita sonni taqqoslash amalini bajaradi. 
Taqqoslash natijasi oʻziga mos chiqishlardan birida ifodalanadi. 
Mikrosxemalar (raqamli komparatorlar) uchta amalni bajarishda ishlatiladi 
(A=B tenglikni aniqlash, A>B yoki Aboʻladi. Raqamli komparatorlardan kerakli sonni aniqlashda koʻp foydalaniladi.
Komparator ishlashi quyidagi tenglamalar bilan tasvirlanadi: 
Keltirilgan tenglamalar boʻyicha haqiqiy jadval tuzamiz: 
Komparatorning haqiqiy jadvali 
Jadvaldan y1, y2, y3 funksiyalarni olamiz: 
2
Digital Electronics: Principles, Devices and Applications Anil K. Maini 
© 2007 John Wiley & Sons, Ltd. ISBN-13: 978-0-470-03214-5,
ISBN-10: 0470032146, p.261-266. 

---

91 
Равнозначность – teng qiymatli (ekvivalentli) 
Bir razryadli komparatorning mantiqiy tuzilishsi 3.36-rasmda tasvirlangan. 
3.36-rasm. Komparator sxemasi 
Komparator ikkita NOT, toʻrtta AND va bitta OR elementlaridan iborat. 
3.4.2. Koʻp razryadli komparatorlar 
Koʻp misollarda ikkita koʻp razryadli A va Vga teng qiymatli sonlarni 
aniqlash zarur boʻladi. 
Bu solishtirish boshqa yoʻlga solib yuborish funksiya boʻyicha amalga 
oshiriladi. 
Har bir i razryad uchun: 
Z1i =Ai *Bi + Ai *Bi 

---

92 
yozish mumkin. 
Bu tenglama hamma n razryadlar uchun bajaralishi kerak, demak chiqish 
signal: 
Z=(A
1
*B
1
+A
1
*B
1
)*(A
2
B
2
+A
2*
B
2
)*…..*(A
n
*B
n
+A
n
*B
n
). 
Koʻp razryadli komparatorlarning sxemasi 3.37 va 3.38-rasmlarda keltirgan. 
3.37-rasm. Teng qiymatli elementlardan tashkil topgan 
koʻp razryadli komparator sxemasi 
3.38-rasm.Teng qiymatli emas elementlardan tashkil topgan koʻp razryadli komparator 
sxemasi 

---

93 
Raqamli komparator sxemasi quyidagi 3.39-rasmda kelitirilgan: 
3.39-rasm. Raqamli komparator sxemasi ( TTL 7485) 
4 bitli komparator sxemasi 3.40-rasmda koʻrsatilgan
2
. 
3.40-rasm.Toʻrt bitli komparator 
2
Digital Electronics: Principles, Devices and Applications Anil K. Maini 
© 2007 John Wiley & Sons, Ltd. ISBN-13: 978-0-470-03214-5,
ISBN-10: 0470032146, p.262-264. 

---

94 
3.41-rasm. Kaskadli (IMS TTL-7485) 8 bitli komparatorning sxemasi 
3.42-rasm. IC 7485 komparatorning funksional jadvali