M. M. Protodyakonov tasnifi haqida nima bilasiz?

4- rasm. Kon lahimlarining ko‘mir yotqizig‘ida joylashishi.

17

Uklon yer ostidan qazib o‘tilgan qiya lahim bo‘lib, yer yuzasiga chiqmaydi va foydali qazilmani ko‘tarish uchun xizmat qiladi. Ko‘pincha toza havoni yuqori gorizontallardan pastki qavatlarga uzatib beradi.

Ko‘tarilma (восстаюший) yer osti vertikal yoki qiya kon lahimining foydali qazilmaning yotqizig‘i bo‘yicha ko‘tarilib va shamolattish, odamlar yurishi, foydali qazilmani tushirish uchun xizmat qiladi.

Bremsberg yer yuzi bilan tutashmagan, va foydali qazilmaning yotqizg‘i tushib borishi bo‘yicha pastdagi gorizontga tashish uchun konveyr bilan jihozlangan yer osti kon lahimidir.

Gezenk vertikal lahim bo‘lib, u yer yuzasiga chiqmaydi va foy­dali qazilmani tushurish uchun xizmat qiladi. Shuningdek, shamol- latish, odamlar tushib-chiqishi uchun xizmat qiladi.

Pech yer osti lahimi bo‘lib, foydali qazilmani pastga o‘z og‘irligi bilan tushirish uchun xizmat qiladi.

Yer osti lahimlarini qazib otish va mustahkamlash lahimalari vertikal, gorizontal va qiya kon lahimlariga bo‘linadi.

Vertikal lahimlarning bir xillari yer yuzasiga chiqadi va bir xil- lari chiqmaydi.

Vertikal stvollarning ko‘ndalang kesimi yuzasi aylana, tog‘ri burchak va ellips shaklida bo‘ladi.

Ko‘r stvollar vertikal kon lahimi bo‘lib, yer yuzasiga chiqmaydi va foydali qazilmani pastki qavatlardan yuqori qavatlarga ko‘tarish uchun xizmat qiladi.

Gorizontal kon lahimlariga shtolnya, kvershlag, shtrek, prosek, ort va boshqalar kiradi.

Prosek gorizonatal kon lahimi bo‘lib, shtrekka parallel o‘tkazi- ladi. Odatda, yon tog‘ jinslarini portlatmasdan foydali qazilmani ajratib olish uchun yoki shtreklar o‘tilganida shamollatish uchun xizmat qiladi.

Ort gorizontal kon lahimi bo‘lib, ularni foydali qazilma yotqiziqlari qalinligi bo‘yicha o‘tkaziladi. Gorizontal kon lahimla- rining ko‘ndalang kesimi yuzasining shakli har xil bo‘ladi. Tog‘ri

18

burchak, trapetsiya, arkasimon, gumbazsimon, aylana va boshqa- lar.