M mamajanov odam anatomiyasi va fiziologiasi
Download 1.72 Mb. Pdf ko'rish
|
odam anatomiyasi va fiziologiyasi
|
Tashqi quloq - quloq suprasidan va tashqi eshitish yo’lidan iborat. Quloq
suprasi teri bilan qoplangan va elastik tog’aydan tuzilgan. Quloqning pastki bo’limi quloq yumshogi deyiladi, unda tog’ay to’qimasi bo’lmasdan yog’ to’qimasidan iborat. Quloq suprasini cheti kayrilib, quloq suprasining burmasi deyiladi. Quloq suprasini botiq yuzasida burmaga paralel holda qarshi burma hosil bo’ladi. Qarshi burmaning old tomonida quloqning chig’anog’i joylashib, uning tubida quloqning tashqi teshigi o’rnashadi. Tashqi eshitish yo’li bir oz qiyshiq kanal bo’lib, tog’ay va suyak bo’limlardan iborat. Odamda quloq suprasi kichik, tovush yo’nalishini to’tish funktsiyasi yo’qotilgan va uni harakatchanligini ta’minlovchi muskullar rudimentar holda bo’ladi. So’t emizuvchilarda, ayniqsa to’ngi hayot kechiruvchi hayvonlarda quloq suprasi yaxshi rivojlangan bo’lib, tovush chiqqan tomonga harakatlanadi. Tashqi eshitish yo’li bir oz qiyshiq kanal bo’lib, uzunligi 33-35 mm bo’lib, quloqning tashqi teshigi bilan quloq nog’ora pardasi orasida joylashgan. Kanalning yo’lida S-simon burmasi bo’lib, nog’ora pardani ko’rish uchun quloq suprasini yuqoriga va orqa tomon tortish kerak. Tashqi eshitish yo’li tashqi tog’ay va ichki suyak qismlaridan iborat. Tashqi eshitish yo’lining ustki yuzasi ko’p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan. Uning tarkibida yog’ bezlari bilan bir qatorda maxsus naysimon bezlari bo’lib, oltingugurtga boy moddani ishlab chiqaradi. Nogara pardasi tashqi quloqni o’rta quloqdan ajratadi. Nog’ora parda chakka suyagining nog’ora qismining egatida joylashgan fibroz halqaga birikkan. Nog’ora parda ellips shaklidagi, ikki qatlam kollagen tolalardan tuzilgan plastinka bo’lib, tashqi qavatda tolalar radial, ichki qavatda aylanma holda joylashgan. Uning tashqi yuzasi ko’p qavatli yassi epiteliydan, ichki yuzasi bir qavatli kubsimon epiteliy bilan qoplangan. Nog’ora pardaning qalinligi 0,1 mm bo’lib, cheti markazga qaraganda qalinroqdir. Markazida botigi 171 bo’lib, nog’ora pardaning kindigi deyiladi. Nog’ora kindigi bolgachani birikish joyi hisoblanadi. Nog’ora pardaning yuqorigi kichikroq qismi bo’shroq, qolgan qismi tarang tortilgan bo’ladi. O’rta quloq. Nog’ora bo’shligining xajmi 1sm 3 , chakka suyagining piramida qismining asosida joylashgan. Bo’shliqning shilliq pardasi bir qavatli yassi epiteliydan tuzilgan. Bu epiteliy asta-sekin bir qavatli kubsimon, ba’zi joylarda bir qavatli tsilindrsimon epiteliyga aylanadi.Nog’ora bo’shligining oltita devori farqlanadi: 1. Yuqori devori nog’ora bo’shliqni kalla bo’shligidan ajratib turadi. 2. Ostki devori yoki bo’yinturuq venaga qaragan devor, nog’ora bo’shligini tubini hosil qiladi. 3. Nog’ora bo’shligining medial devori - nog’ora bo’shliqni ichki quloqning suyakli labirintidan ajratadi. Bu devor tarkibida labirint daxliziga ochiladigan darcha va chig’anoqga ochiladigan darcha bo’ladi. Daxliz darchasini eshitish suyagi - uzangichaning asosi berkitib turadi. Chig’anoq bo’shligiga ochiladigan darcha ikkilamchi nog’ora pardasi bilan qoplangan. Daxliz darchaning yuqorirogidan yuz nervi kanalidan yuz nervi ko’rinib turadi. 4. O’rta quloqning tashqi yoki lateral devori nog’ora pardasi va uni atrofida joylashgan chakka suyagining bo’limlaridan tashkil topgan. 5. Oldingi - uyqu - devori nog’ora bo’shligini ichki uyqu arteriyasi kanalidan ajratib, bu devorda eshitish nayining nog’ora teshigi ochiladi. 6. Orqa devori chakka suyagining so’rg’ichsimon o’sig’iga qaratilan, ust tomonida mayda teshikchalari bo’lib, bular nog’ora bo’shligini so’rg’ichsimon o’siq ichidagi havo saklovchi kataklar bilan bog’lab turadi. Uchta mayda eshitish suyakchalari bo’g’imlar yordamida birikib, suyakli zanjirni hosil qiladilar va nog’ora parda bilan daxliz darchasi orasida joylashadi. Suyakchalar tovush to’lqinlarini nog’ora pardadan daxliz darchasiga yetkazib beradi. Birinchi eshitish suyagi - bolgachaga o’xshashligi uchun bolgacha deyiladi. Bolgachaning dastasi nog’ora parda devori bilan bitishib ketgan. Bolgachaning boshchasi ikkinchi eshitish suyagi - sandonchaning tanasi bilan harakatchang birikib, bo’g’im hosil qiladi. Bo’g’im nozik boylamlar bilan mustaxkamlangan. Sandonchani uzun va kalta oyoqchalari farqlanadi. Uzun oyoqchasi uchinchi eshitish suyagi - uzangini boshchasi bilan birikib, bo’g’im hosil qiladi. Uzangining asosi esa daxliz darchasiga kiradi. Suyakchalar ustidan shilliq parda bilan qoplangan. Nog’ora pardani taranglashtiruvchi muskullning payi bolgachani dastasiga birikadi, uzangi muskul esa uzangini boshchasiga yaqin joyiga birikadi. Bu muskullarning qisqarishi tufayli suyaklarni harakatlari ta’minlanadi. Download 1.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|