M s h. Nurmatova, s h. T. Xasanova, D. E. Azimova ustaxonada amaliy

144

---

S a n a m a c h o k
10 - N u r m a t o v a . M . S h .
145

---

Z A R D O ‘Z L I K S A N ’A T I V A U N I N G T A R I X I
Z a rd o 'z lik s an'ati u z o q tarixiga ega b o 'lib, deyarli b a rc h a Sharq 
m a m l a k a t l a r i u n in g v a t a n i h is o b l a n a d i. V a vilon k a sh ta c h ilig i 
q a d i m d a n m a s h h u r b o 'lib , m a to g a turli rangdagi iplar bilan kashta 
tikishni o'zlari k a s h f etishgan. Q a d im g i Rim im periyasi zar, ipak 
v a j u n ip q o 's h ib tikilgan ra n g -b a ra n g kashtachiligi bilan sh u h ra t 
q o zo n g a n . Z a r d o 'z lik s a n ’a tin in g a n ’analari V izantiyada h am rivoj 
t o p ib , z a r d o 'z k iy i m - k e c h a k la r n i faqat i m p e r a t o r a 'y o n la ri va 
a s ilz o d a la r kiyishgan. S o m o n i y l a r d a v r id a E r o n p o d s h o s i n in g
saroyida h a m z a rd o 'z lik s a n ’ati rivoj to p g an . C h u n k i bu m a m la k a t 
Vizantiya bilan m u n t a z a m m a d a n iy va siyosiy h a m k o rlik qilgan. 
E r o n d a z a r d o 'z s a n ’a tin in g rivojlanganligiga X V —X V II asrlarda 
ishlangan z a rd o 'z n a m u n a l a r i misol b o 'l a oladi. O 'r t a O siyoda 
z a rd o 'z lik ju d a q a d i m d a n rivojlanib kelayotgan xalq am aliy s an 'ati 
tu rlarid a n biridir.
Arxeologik t o p ilm a la r va tarixiy m a n b a la rd a n m a ’lum ki, O 'r ta
O siyo xalqlari o ra s id a z a r b o f kiy im lar, b ad iiy b u y u m l a r keng 
tarqalgan. XVII asrda yashagan S am arqandlik shoir F itratning asosiy 
kasbi z a rd o 'z lik b o 'l g a n , u m a to la rg a z a r d a n ajoyib k a sh ta la r 
tikkan. XIX — XX asr bosh larid a z a rd o 'z lik n in g o 'z ig a xos m aktabi 
yaratilgan.
O 'z b e k is to n d a B uxoro, S a m a r q a n d , F a r g 'o n a va b o s h q a jo y - 
l a rd a z a r d o 'z l i k m a k t a b l a r i o c h i l g a n . Q i m m a t b a h o m a t o d a n
tayyorlanadigan z a r d o 'z kiyim lar m ahalliy a h olining turli tabaqalari 
o 'r ta s id a keng tarq a lg an .
Q o 'li gul u s ta la r a m i r s a r o y in in g ahllari u c h u n c h a k m o n ,
k a m z u l, poyafzal, b e l b o g ', salla tik k a n la r. Boy x o n a d o n n i n g 8— 
10 y o s h d a n k a tta b o 'l m a g a n o 'g 'i l b o la la rig a s u n n a t to 'y i m u n o -
sabati bilan z a r b o f t o ' n k iydirganlar. 1885—1911 -yillar B u xoroda 
z a r d o 'z l i k s a n 'a t in i n g g u l l a b - y a s h n a g a n d a v r b o 'l g a n . H u n a r -
m a n d c h i l i k artcllari o c h ilib , z a r d o 'z l a r b irlash g an , s h u n d a n s o 'n g
d a b d a b a l i k im x o b t o ' n l a r o 'r n i g a d o 'p p i , a y o l l a r n i m c h a l a r i ,
c h o y s h a b la r, k o 'z o y n a k g 'iloflari, y o stiq la rn in g g'ilofi tikila b o sh - 
landi. 1930-yilda O 'z b e k i s t o n d a ra sso m lar u y u sh m asi qo sh id a z a r ­
d o 'z l i k arteli tash k il etilib, u n g a tajribali z a r d o 'z l a r t a k l i f etildi. 
K e y in c h a lik artel k e n g a y tirilib fa brikaga ay lan tirild i.
Z a r d o 'z d o 'p p i l a r faqat B u x o ro d a tikilardi, u stalar u larning 
y a n g i d a n - y a n g i a jo y ib n u s x a l a r in i y a r a t d i la r . A y n i q s a qiz la r, 
k e lin c h a k la r kiyadigan, y o q u t, o lm o s d e k c h a ra q la g a n « G u ln o z » ,
146

---

« B ah o r» , « N a v r o 'z » , « D ilo ro m » , « R a 'n o » , « Q o 's h b o d o m » va 
«Baxt» d eb n o m la n g a n d o 'p p il a r tikildi.
1960-yillardan b u y o n xotin -q izlar poyafzallarining z a rd a n u c h
xil shakli tikila boshlandi.