M. T. Hamdamova “ ” 2023yil

III BOB Maktabgacha yoshdagi bolalaraning aqliy qobiliyatlarni shakillantrishda didaktik o’yinlarga oid tajriba sinov ishlari.

1.1Maktabgacha yoshdagi bolalarani Didaktik o’yinlar asosida aqliy qobiliyatlarni rivojlantrish bo’yicha tajriba sinov ishlarini o’tkazish metodlari.

Tajriba sinov
Didaktik o‘yin²⁷
“A” HARFIGA MOS SO‘Z TOP
Maqsad: Tarbiyalanuvchilarni maktabga tayyorlash, ularning so‘z boyligini oshirish.
Tarbiyachi savatchaga harflarni kartonga yopishtirilgan holida aralashtirib qo‘yib qo‘yadi. Ishtirokchi bola bitta harf tanlaydi va aynan o‘sha harf bilan boshlanadigan so‘zlarni aytishi kerak. Masalan, a harfini tanlasa, tarbiyachi bolaga a dan boshlanadigan so‘z haqida aytib unga yordam berishi mumkin. Ukadan oldin tug‘ilgan bolani kim deb ataymiz? O‘g‘il bolaga qo‘yiladigan ismlardan biri kabi. O‘yin shartiga ko‘ra har bir bola beshta so‘z topib aytishi va o‘sha so‘zlarning ma’nosini ifodalab berishi zarur.
“BU QAYSI HAYVON?”
Maqsad: Bolalarning atrof-olam haqida bilimlarini oshirish va ularni ijtimoiy-hissiy rivojlantirish.
O‘yinni birinchi bo‘lib tarbiyachi boshlab beradi. U biror hayvon mimikalarini qiladi, unga o‘xshab yuradi, ovoz chiqaradi. Bolalar esa tarbiyachi tasvirlayotgan hayvonning nomini, uning uy hayvoni yoki hayvon ekanligini, u nimalar bilan ozuqlanishini aytib berishlari kerak. Tarbiyachidan keyin guruh ishtirokchilari navbatma-navbat xuddi shu tarzda hayvonlarni xatta-harakatlarini ifodalab beradilar.
“NIMA HAQIDA GAPIRYaPMAN?”
Maqsad: Tarbiyalanuvchilarni topqirlikka o‘rgatish, ularni tahlil qila olish qobiliyatini rivojlantirish.
Tarbiyachi biror narsa predmet, meva, sabzavot, hayvonning belgilari haqida gapiradi. Tarbiyalanuvchilar esa tarbiyachining gaplaridan gap nima haqida ketayotganini bilib o‘sha narsaning nomini aytishlari kerak bo‘ladi. Masalan, usiz kunimizni tasavvur qilolmaymiz. Uni nonushtada, tushlikda, kechqurungi ovqatda ham yeymiz. Yana unga sariyog‘ ham surib yeymiz.Oyingiz sizga uni ehtiyot qilish kerakligini har doim aytadi. Bu nima? (Tarbiyalanuvchilar bu narsa nonligini aytishlari kerak)
O‘yinda tarbiyachi bolalarga yaqin narsalar masalan, shokolad, o‘yinchoq mashina, qo‘g‘irchoq, hayvonlardan ayiq, quyon, kuchuk, mushuk haqida ham hikoya qilib berishi mumkin. O‘yin so‘ngida eng faol bo‘lgan tarbiyalanuvchi rag‘batlantiriladi.
“ERKALAB AYT”
Maqsad: Tarbiyalanuvchilarning so‘z boyligini oshirish, ularda ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirish.
O‘yin shartiga ko‘ra, tarbiyachi bitta so‘z aytadi, ishtirokchilar esa uni erkalab aytishlari kerak. Kim tarbiyachi aytgan so‘zga mos so‘zni tezda topsa u g‘olib hisoblanadi. Masalan, oyi – oyijon, mushuk– baroqvoy, ukam – erkatoyim, singlim – chaqqonim, opam– g‘amho‘rim, do‘stim – mehribonim kabi.
BO‘G‘IN AJRATAMIZ, TOPQIR BOLAKAY, “B” HARFIDAN SO‘Z TOP!²⁸
“BO‘G‘IN AJRATAMIZ”
Maqsad: Tarbiyalanuvchilarning so‘z boyligini oshirish, ularda ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirish.
Bolalar va tarbiyachi aylana bo‘lib turadilar. Tarbiyachi koptokni bolalardan biriga otish barobarida bir so‘zni bo‘g‘inga bo‘lib aytadi. Masalan, tarbiyachi “Ol” deydi, bola esa “Ma” deb so‘zni oxriga yetkazadi. Demak, olma so‘zi hosil bo‘ladi. Yana, chi-roq, kap-tar, mu-shuk, ba-nan, qu-loq kabi so‘zlardan foydalanishi mumkin. Bu o‘yin bolalarni topqirlikka o‘rgatadi, so‘z boyligi oshishiga yordam beradi.

“TOPQIR BOLAKAY”

Maqsad: Tarbiyalanuvchilarning so‘z boyligini oshirish, ularda ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirish.
Tarbiyachi bitta gapni aytib oxirgi so‘zni topishni bolalarga topshiradi. Misol uchun: Azim kitob ….. (Tarbiyalanuvchilar “o‘qiyapti” degan so‘zni aytishlari kerak). Bolalarga ertak kitob …. (“yoqadi” degan so‘zni aytishadi). Hozir o‘lkamizda … fasli. (Bolalar “kuz” degan so‘zni topishlari kerak bo‘ladi). O‘yin guruhdagi har bir bola bittadan so‘z topgunicha davom etadi. Eng ko‘p so‘z aytgan ishtirokchilar tarbiyachi tomonidan kichik kitobcha bilan rag‘batlantiriladi.
“B” HARFIDAN SO‘Z TOP! 
Maqsad: Tarbiyalanuvchilarning so‘z boyligini oshirish, ularda ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirish.
Tarbiyachi tarbiyalanuvchilardan bosh harfi “B”, “T”, “K” harflari bilan boshlanadigan so‘z topishlarini so‘raydi. Masalan, bobo, buvi, bog‘. Tarvuz, tuxum, to‘ti. Karam, kuz, kitob kabi so‘zlar ishtirok etishi mumkin. Tarbiyalanuvchilar o‘zlari topgan so‘z ishtirokida gap ham tuzishlari kerak. Bu o‘yinni bolalarni ikki guruhga ajratgan holda olib borish mumkin. Faol ishtirokchilar o‘yin so‘ngida yulduzchalar bilan rag‘batlantiriladi.