М. X o d jit d in o V a, Л. Kizayev suv kimyosi va míkrobíologiya

I. 2 3 . Amntiak
M olekulasining tuzilishi. Azot vodorod bilan bir necha xil 
birikm a hosil qiladi. U lardan eng rnuhimi ammiakdir. Am m iak 
m olekulasining elektron formulasi:

---

H
H 
I
N; H 
yo k i 
H — N
H 
I
H
V odorod bog‘lanishlar borligi tufayli arn m iak n in g suyuq- 
lanish va qaynash harorati nisbatan yuqori, bugManish issiqligi 
ham katta bo'ladi, u osongina suyuqiikka aylanadi.
Fizik xossalari. Am m iak — o ‘ziga xos o ‘tk ir hidli rangsiz gaz, 
havodan 2 m aita yengil. A m m iak suvda yaxshi eriydi. A m m iakning 
suvdagi eritmasi ammiakii suv yoki novshadil spirti deyiladi.
Kiniyoviy xossaiari. Am m iakning suvda ko‘p eruvchanligi sabab 
ularning molekulalari orasida vodorod bogM anishlarning hosil 
boMishidir:
I 
^ 
I
U 
H
Lekin am m iakning bunday gidritlari bilan bir q a to rd a qism an 
am m oniy ionlari va gidroksidionlar ham hosil b o'lad i:
H
3
N; ...H - Ö
[N H J % [ O H
I 
L 
.J 
L
H
Gidroksid ionlar borligi sababli amm iakii suv kuchsiz ishqoriy 
m uhitga ega boMadi. G idroksid O H ' ionlari bilan N H
4
va H^O 
molekulalari hosil boMadi, ya’ni reaksiya teskari yo‘nalishda ketadi. 
Ammiakii suvda ammoniy ionlari va gidroksid ionlar hosil boMishini 
ushbu tenglam a bilan ifodalash m umkin:
N H
3
+ u p  
N H
3
■ u p  
n h ; + O H -
Ammiak kislotalar bilan reaksiyaga kirishib, am m o niy tuzlarini 
hosil qiladi:
N H ,+ H C i= N H X l; 
N H ,+ H ,P O = N H ,+ H ,P O ,
3 
4
^
3
3
4
4
2
4

---

A m m iak kislorod va o ldin d an qizdirilgan havoda yonib azot 
h a m d a suv hosil qiladi:
4 N H 3 + 3 0 2 = 2 N ,+ 6 H 2 0
A m m iak kuchli oksidiovchi. Qizdirilganda u mis (II) oksidni 
qaytaradi, o ‘zi esa erkin azotga qadar oksidlanadi:
+ 2
3C u+30+2N H 3=3Cu+n5 + 
3
H
2
O
2
N '^ —
6
e = N
2
|I
+ 2e = Cu 
I 3
Bu reaksiya yordamida laboratoriya sharoitda azot olish mumkin.
O linishi va ishlatilishi. Laboratoriya sharoitida azot, odatda, 
N H
4
CI bilan C a(
0
H
) 2
aralashm asini ohista qizdirib olinadi:
2NH,C1 + C a(O H )
3
- C a C l, + 2N H 3t + 2 U f i
S ano atda am m iak azot bilan vodoroddan sintez qilinadi: 
N
2
+
3
H
2
2
N H
3
A m m iak H N O
3
azotli tu zlar, mochevina, am m iakii usul bilan 
soda olishda ishlatiladi. A m m iakdan sovitish maqsadida foydalanisli 
uning suyuqiikka aylanishi va so ‘ngra issiqlik yutib buglanishiga 
asoslangan.
Suyuq am m iak va uning suvdagi eritmalari suyuq o ‘g‘it sifatida 
ishlatiladi.