М. X o d jit d in o V a, Л. Kizayev suv kimyosi va míkrobíologiya

2
H N O
2
+
0 2
->
2
H N O
4
- 146 kJ va
2S 4- З О
2
+
2
H
2
O ^
2
H
2
S O
4
(17)
2 S 2 0 ^ + 3 0 2 + 4 H 2 0 4 -^ 4 H 2 S 0 4
B u n d an tash q ari, b a ’zi tio n bakteriyalar 2 vaJenili tem irn i 3 
v alen tli tem irg a q a d a r oksid lay oladi; bu h olda u c h v alen tli tem ir, 
k a to d sirtidagi elek tro n la rn i o ‘ziga qabul qilib, d ep o larizato rlik
vazifasini bajaradi (5 reaksiya tcnglam asiga qarang).
R angsiz oltingu gurt b ak teriy alar (13) va (14) tcn glam alarg a 
m u v o fiq , m u h itn i o k sid lab , ko rroziya u c h u n m a q b u l sh a ro it 
yaratadi.
IX . 8. M etall quvur va m etall konstruksiyalarni 
k orroziyadan himoya qilish
M etall sirtini korroziyadan him oya qilishning asosiy usullari — 
m etall sirtini him oya qavat bilan qoplash va elektrokim yoviy him oya 
q ilish d a n iborat.
Q uvurlar, o d atd a, b irin c h i usul bilan him oya q ilin ad i. Q uvur­
la rn in g tash q i sirtin i k o rro z iy a d a n h im o y a q ilish u c h u n sirt 
to s h k o ‘m ir sm olasi b ilan q o p lan ad i. C h o ‘yan q u v u rlarn in g ichki 
sirti h im o y a qilish u c h u n b itu m yoki po lim erlar b ila n q o p lan ad i, 
b u ish zavodda qu v u rlar tay y o rlash vaqtida am alga oshiriladi.
K o rro ziy an i b u tu n la y t o ‘x tatish yoki su stla sh tirish u c h u n
b u q uvurlarga yuboriladigan suvni oldindan qayta ishlaslidan ham
fo y d a la n ish m u m k in . B u n in g u ch u n suvga sh u n d a y m uayyan

---

re ag en tlar q o ‘shiladik¡, u la r q u v u m in g ichki s irtid a h im o y a p ar- 
dalar hosil qiladigan ch o ‘km alarga aylanadi. V odoprovod quvurlarini 
k o rro ziy ad an saqlashda n ih o y a td a sa m a ra d o r usul — su v n i stabil 
q a y ta ish la tish d a n ib o ra t. V o d o p ro v o d s is te m a s id a n d a s tla b
foydalanish davrida suvning t o ‘yinish indeksi J = 0 ,5 h- 0,7 boMishi 
va un i shu h o la td a saqlab tu rish kerak. B u n d ay suv q u v u rlar 
uzunasiga h arak at q ilganida, q u v u m in g h a m m a ichk i sirtlarid a 
uzunasiga (perim etri b o ‘y ich a) kalsiy k arb o n at q avati hosil boMadi; 
bu qav at hosil boMgani sababli suv bilan q u v u r m etalli o ra sid a 
bevosita k o n tak t boMmaydi. H osil boMgan kalsiy k a rb o n a t qavati 
saqlanib turishi u ch u n iste’m o lch ig a b criladigan su v n in g t o ‘yinish 
indeksini nolga yaq in q iy m a td a tu tib turish k erak. A g a r sh u n d ay
qilish z a ru r boMsa, bu m aq sad u c h u n suvni q ay ta ish lash g a t o ‘g ‘ri 
keladi. B uni am alga oshirish u c h u n suvdagi yarim bogM angan va 
erkin holatdagi karbonat ki.slota konsentratsiyalari m a ’lu m nisbatda 
boMishi kerak. A gar suvning to 'y in is h indeksi m u sb a t q iy m atg a 
ega boMsa, suvdagi tuzlar xlorid va sulfat kislota bilan qayta ishlanadi. 
S h u n d a y q ilin g a n d a , su v d a g i 
HCO3 
io n la ri k o n s e n tra ts iy a s i 
k am ay ib , 
CO2 
k o n se n tra tsiy a si quyidagi te n g la m a g a m uv o fiq
ravishda ortadi:
H C O