М. X o d jit d in o V a, Л. Kizayev suv kimyosi va míkrobíologiya

7
C O ^“ + H
2
O
(18)
Buning natijasida suvda kalsiy karbonatning c h o ‘kishi to ‘xtaydi. 
J < 0 boMganida suvga o h a k yoki soda solinadi. S h u n d a h u ju m k o r 
k a rb o n a t kislota 
CO2 
a lb a tta
0
H“ 
ionlari b ilan b irik ib
HCOJ 
ionlariga aylanadi:
C O
2
+ O H ' 
H C O
7
(1 9 )
S h u n d a y q a y ta ishlash n a tija s id a suv o ‘z in in g k o rro z io n
xususiyatini yo‘qotadi.
N atriy geksametafosfat va suyuq shisha suvga qo'shilg anid a suvda 
him oya parda hosil qilib, korroziya jarayonini to ‘x tatad ig an m o d d a ­
lar jum lasiga kiradi. S uvni n a triy g ek sa m e tafo sfa t b ila n q ay ta 
ish la g a n d a , suv d a kam e riy d ig a n b irik m a la r tu r ig a k iru v c h i 
C a [C a
2
(P
0 3
)
6
) turidagi y o m o n eriydigan b irik m a la r h o sil boMib,

---

u la r k o rr o z io n c h o ‘k m a Ia rn i se m e n tla y d i; u la rn in g zich ligini 
k a m a y tirib , suv va kislo rodni o ‘tkazm aydigan h o latg a keltiradi. 
Q u v u rla rn i k o rro z iy a d a n h im o y a q ilish u c h u n su y u q sh ish a 
ish la tish n in g m ohiyati suyuq sh ish an in g kalsiy v a m ag niy ionlari 
b ila n re a k siy a g a k iris h ib , su v d ag i C a va M g m e ta lla rin in g
silikatlaridan iborat him oya p ard a hosil qilish qobiliyatiga asoslangan.
K o rro z iy a g a q arsh i elek tro k im y o v iy h im o y an in g m oh iy ati 
te m ir n in g a n o d u c h a s tk a s id a (
1
) reaksiyasiga m u v o fiq erib
k e tish d a n saq lashdan ib o rat, b u n in g u c h u n an o d u ch astkasini 
elektrod potensiali him oya qilinadigan m etallning elektrod potensia- 
lig a q a r a g a n d a m a n fiy ro q q iy m a tg a ega b o ‘lgan m e ta lla rd a n
ta y y o rla n g a n a n o d la r (p ro te k to rla r) sistem asiga u la n a d i. P o ‘lat 
konstru k siy alarn i him oya qilish u c h u n an o d lar sifatida rux, alu m i­
niy v a u la rn in g q o tish m a la rid a n foydalanish m u m k in . H im o ya 
q ilin a d ig a n m etall katod roUni o ‘ynaydi; p ro tek to rlar bilan inshoot 
orasid ag i p o tc n sia lla r ay irm asi, m etallar sirtining a n o d va katod 
uch a stk a lari orasidagi poten siallar ayirm asidan k attaro q boMganligi 
sababli erish reaksiyasi p ro te k to r sifatida olingan a n o d d a so dir 
boMadi.
M ikrobiologik korroziyadan 
him o y a qilish u c h u n universal 
v ositalar m avjud em as. Flim oya 
p a rd a (q o p lam a )lar y aratish d a 
yuqorida bayon etilgan usullar — 
m c ta ll s ir tin in g su v g a te g ib
tu rish id an , b in o b arin , m ik ro b ­
lar ta ’siridan saqlaydi. B a’zi hol­
la rd a b a k te rits id y o k i b a k te - 
riostatik m odd alardan ham foy­
d a la n ish m u m k in . S u lfa tla rn i 
qaytaruvchi bakteriyalarga qarshi 
kurashishda kislorodni qoMlash 
m u m k in . S hu sababd an sulfat­
larn i q a y taru v ch i b a k te riy a la r 
tom onidan yuzaga chiqariladigan 
korroziya tez-tez aeratsiya boMib
Namlik-VtionU
bakteriyalar
Cho ‘km a
Sulfai-
tredutsilovchi
bakteriyalar
24- rasm.
K analizatsiy a 
k o llc k to rid a b akteriologik 
ja ra y o n in in g sxem asi

---

tu rg an sh a ro itd a korroziya sust b o ra d i. Bu turdagi m ik ro b io lo g ik
ko rro ziy an in g oldini olish u c h u n c h o r a sifatid a ish q o rla sh g a n
m u h itd a n foydalanish m u m k in , c h u n k i sulfatlarni q a y ta ru v c h i 
b akteriyalar p H = 9 boMgan m u h itd a b a ta m o m yo‘qolib k etad i (2 4 - 
rasm ).
IX . 9. Dengiz suvining b eto n g a t a ’sir 
etisliida o^ziga xoslik
D engiz suvi tarkibining o ‘ziga xosligi sh u n d ak i, d en g iz suv ida 
tu zlarn in g m iq d o ri 25—40 g/1 ni ta sh k il etishidir.
D e n g iz suvi yer sirtidagi o q a r su v la rd a n o ‘zining io n ta rk ib i 
bilan kesk in farq qiladi: y e rn in g u st qism idagi su v lard a Ca^"^,
Mg^"^, H C O J , H C 07^ io n lari m av ju d boMadi; d e n g iz su v id a 
esa, a so sa n , xlorid ionlari; k a tio n la rd a n — natriy io n lari k o ‘p 
uchraydi. D engiz suvida ionlar konsentratsiyasi yer ustidagi ch u c h u k
suviardagi ion lar konsentratsiyasiga q ara g a n d a ju d a yuqori boMadi.
D e n g iz suvining betonga k im y o v iy t a ’siri tu z va io n lari b ila n
b e to n tarkibidagi k o m p o n en tlar o ra sid a boMadigan o ‘z a ro t a ’sirla- 
sh ish d an iborat. M asalan, sulfat io n la r t a ’sirida b e to n d a g i e rk in
kalsiy gid ro k sid d a sulfatlanish so d ir boMadi:
C a (O H ), + N a ,S O , + 2 H , 0 ->
2 
4
 
2
C aS O , • 2 H , 0 + 2 N a O H
^ 
’
4 
2
S o ‘ngra kalsiy sulfat se m e n tn in g a lu m in atlari b ilan reaksiyaga 
kirishadi: