Mafkuraviy kurashlarning umumbashariy va mintaqaviy muammolari

Materializm - moddiyunchilik, ya’ni moddiylikni ustun qo’yuvchi, ma’naviylik, ruhiylik moddiylikning mahsuli deb e’tirof etuvchi oqim. 

Idealizm esa dunyo va insonning paydo bo’lishi, mavjudligi va rivojlanish xususiyatlari, borliq va yo’qlik masalalarida ruhiy va ilohiy tamoyillarni ustivor deb bilish, moddiylik ma’naviylikning mahsuli deb qarashdir.
Materializm va idealizm o’rtasidagi g’oyaviy kurash, ular o’rtasida ikkilanuvchilik, murosasizlik mavqeini egallagan dualizm g’oyalari qariyb ikki yarim ming yildan buyon davom etib kelayotir.
Xudoning mavjudligini e’tirof etuvchi, ilohiy qadriyatlarni mutloqlashtiruvchi teizm hamda ayni shu haqiqatlarni mutlaqo inkor qiluvchi ateizmo’rtasidagi g’oyaviy tortishuvlar ham asrlar mobaynida davom etmoqda.
Umuman olganda, insoniyat tarixi g’oya va mafkuralar tarixidir. Aniqroq aytganda, g’oyalar va mafkuralar kurashi tarixidir. «Tarix tajribasi shundan dalolat beradiki, dunyoda ikki kuch - bunyodkorlik va buzg’unchilik g’oyalari hamisha o’zaro kurashadi. Bunyodkor g’oya insonni ulug’laydi, uning ruhiga qanot bag’ishlaydi. Sohibqiron Amir Temurning parokanda yurtni birlashtirish, markazlashgan davlat barpo etish, mamlakatni obod qilish borasidagi ibratli faoliyatiga ana shunday ezgu g’oyalar asos bo’lgan»¹.
Tarixda g’oya va mafkuralar mazmun-mohiyatiga ko’ra ezgulik va yovuzlikka, bunyodkorlik va vayronkorlikka xizmat qilib keldi. 

Milliy g’oya - millatning o’tmishi, buguni va istiqbolini o’zida mujassamlashtirgan, uning tub manfaatlari va maqsadlarini ifodalab, taraqqiyotga xizmat qiladigan ijtimoiy g’oya shakli. 

Milliy mafkura - millatning etnoijtimoiy birlik sifatida mavjud bo’lishi va rivojlanishini, erkin va ozod taraqqiyotini g’oyaviy asrash, ta’minlashga qaratilgan qarashlar tizimi. 

Milliy istiqlol mafkurasining asosiy maqsadi: ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etishidir.
Demak, milliy g’oyaning zarurligi, eng avvalo, mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlash uchun zarurdir. Uning zarurati quyidagi maqsadlarniamalga oshirish bilan bog’liq holda namoyon bo’ladi:
1. Oldimizga qo’ygan olijanob maqsad-muddaolarimizga, ya’ni ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish.
2. Eski mafkuraviy asoratlardan batamom xalos bo’lish.
3. Foyaviy bo’shliq paydo bo’lishiga yo’l qo’ymaslik.
4. Uzoq davrlar mobaynida odamlar ongida hukmron bo’lgan begona va yot g’oyalarning yanada qaytadan tiklanishiga yo’l qo’ymaslik.
5. Xalqimiz tabiatiga zid bo’lgan o’zga g’oyalardan, ayniqsa, yosh avlodni himoya qilish.
6. Har qanday tajovvuzkor g’oyalarga qarshi tura oladigan har tomonlama barkamol avlodni voyaga yetkazish zaruratining mustaqillikni mustahkamlashdagi o’rnini anglash orqali harakat dasturiga ega bo’lish.
7. Mustaqillikni davlatimizning har bir fuqarosida Vatan taqdiri uchun ma’ullik tuyg’usi bo’lishi uchun ham zarur.
Mafkuraning asosiy maqsad va vazifalari quyidagilarda namoyon bo’ladi:

1. Odamlarni muayyan g’oyaga ishontirish va mo’ljallash funktsiyasi. 

   
   

2. SHu g’oya atrofida kishilarni uyushtirish va birlashtirish funktsiyasi. 

   
   

3. Foyani amalga oshirish uchun safarbar etish. 

   
   

4. Kishilarni ma’naviy-ruhiy jihatdan rag’batlantirish. 

   
   

5. Foyaviy tarbiyalash. 

   
   

6. Foyaviy immunitetni shakllantirish. 

   
   

7. Harakat dasturi bo’lish. 

   
   

8. Amortizatsiyalash, ijtimoiy keskinlikni yumshatish funktsiyasi. 

   
   

9. Muayyan ijtimoiy guruh manfaatlarini ifoda etish va himoyalash funktsiyasi. 

   
   

Ana shu yuqoridagi maqsadni amalga oshirish uchun bir qator quyidagi vazifalarni bajarish lozim:

1. Mustaqil va erkin tafakkurni shakllantirish. Buning uchun tafakkur to’la ozod bo’lishi lozim.
2. Jamiyatda sog’lom ma’naviy muhitni yaratishdan iborat. Bu hurfikrlilik bilan uzviy bog’liq bo’lgan jarayondir.
3. Millatning o’zligini anglashi, muqaddas qadriyatlarini asrab-avaylashi, vatanparvarlik kabi tuyg’ularni kamol toptirish.
4. Imon-e’tiqod, insof-diyonat, sahovat, halollik, mehr-oqibat, sharmu hayo kabi fazilatlarni yuksaltirish.
5. Mamlakat ko’p millatli xalqi ongi va qalbida «O’zbekiston - yagona Vatan» degan tushunchani shakllantirish va mustahkamlash.
6. Milliy istiqlol g’oyasini xalq ongi va qalbiga singdirish uchun eng zamonaviy, qulay mafkuraviy vosita va usullardan foydalanish lozim.
7. Milliy mafkura hayot hodisalariga hozirjavob bo’lishi, yot va zararli g’oyalarning hurujiga o’z vaqtida javob berishi kerak.
8. Har bir yurtdoshimizning intellektual-ma’naviy salohiyatini ro’yobga chiqarish zarur.
9. Kishilarni yaratuvchilik faoliyatiga safarbar etishi darkor, chunki u g’oyaviy himoya vositasi hamdir.
Milliy istiqlol mafkurasining asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat:
- mamlakatning mustaqilligini mustahkamlash, uning hududiy yaxlit-ligi va sarhadlar daxlsizligini ta’minlashda yordam berish;
- qonunning ustuvorligi, demokratiya va o’z-o’zini boshqarishning hayotda mustahkam o’rin egallayotganiga asoslanganlik;
- milliy va umuminsoniy qadriyatlarning uyg’unligiga tayanish;
- xalqaro huquq qoidalariga mos kelishi;
- davlatning bosh islohotchi ekanligi va mamlakatda ijtimoiy barqa-rorlikning ta’minlanganligi, o’tish davrida aholining ijtimoiy himoyalanganligi, jamiyat hayoti barcha sohalarining erkinlashuvi, islohotlarning tadrijiyligi tamoyillarga xizmat qiladi.

3.