Магистратура мутахассисликлари учун “илмий тадқИҚот методологияси” фанидан назорат саволлари

41. Ilimiy tadqiqotning maxsus uslublari. Aniq satsiologik uslublar.

41… Ilmiy tadqiqotlarni amalga oshirish ma’lum bir sistemaga va oldindan
ishlab shiqilgan rejaga asosan olib boriladi. Ilmiy tadqiqotdan ko‘zlangan
maqsadga erishish aniq bir tadqiqot olib borish uslubiga tayangan holda va
unga asosan amalga oshiriladi.
Umuman tadqiqotlar olib borishda juda ko‘plab usullardan foydalaniladi.
Ulardan ayrimlari turli xil fan sohalarida foydalanilishi mumkin. Masalan,
matematik usullar, fanning turli sohalarida qo‘llanilsa, tenzometrik o‘lshash –
mexanikada, sistemali yondashuv, termodinamik usul – energetikada va
h.k.. Aniq usullar aniq bir obyektning mohiyatini o‘rganish, ko‘zlangan
ilmiy va amaliy muammoni yeshish bilan bog‘liq tadqiqot obyektining
xususiyatlari va o‘ziga xos tomonlarini o‘rganishda qo‘llaniladi. Masalan,
energotexnologik jarayonlarda energiya tejamkorlik muammolarni yeshishda
energetik balans tenglamasiga va energiyani saqlanish qonuniga asoslaniladi.
Elektromagnit jarayonlarini o‘rganishda Maksvel tenglamalar sistemasi va
elektrodinamika qonunlaridan foydalaniladi.

Ilmiy tadqiqotlar olib borish borliq haqidagi obyektiv bilimlarni ishlab

shiqish va nazariy tomondan sistemalashtirishdan iborat inson faoliyati
sohasi bo‘lib, u quyidagilarni o‘z ishiga oladi:
– ilmiy tushunshalar, tamoyillar va aksiomalar, ilmiy qonunlar,
nazariyalar va farazlar, empirik ilmiy faktlar, uslublar, usullar va tadqiqot
yo‘llari tarzidagi uzluksiz rivojlanib boruvshi bilimlar tizimini;
– bilimlarning mazkur tizimini yaratish va rivojlantirishga yo‘naltirilgan
insonlarning ilmiy ijodi;
– insonlar ijodining ilmiy mehnat obyektlari, vositalari va ilmiy faoliyat
sharoitlari bilan ta’minlovshi muassasani.
Tadqiqot olib borish faktlar to‘plashdan boshlanadi, ular o‘rganiladi va
sistemalashtiriladi, umumlashtiriladi, ma’lum bo‘lganlarni tushuntirish va
yangilarini oldindan aytib berishga imkon beruvshi ilmiy bilimlar mantiqiy
tuzilgan sistemalarni yaratish ushun ayrim qonuniyatlarni oshishdan iborat
bo‘ladi