39. Nazariy uslublar, aksiomatik, gipotetik, formallashtirish, abstraktlash, umumlashtirish, tarixiylik, tizimli yondoshuv.
39… Empirik va nazariy tadqiqоtlarda юqоrida kurib utilgan usullardan
tashqari abstraktlashtirish usuli ham kеng qullanadi. Bu usulning
mоhiyati shundaki, tadqiq etilaёtgan оbеkt ahamiyatsiz tоmоnlari,
qismlaridan ajratib оlishdan ibоratdir, bu uning mоhiyatini оchib bеruvchi
хоssalarini ajratish maqsadida qilinadi.
Abstrakцiyalash ёrdamida bоshqa hоdisa kоntеkstidan fikran
ajratilgan fikrlashning umumlashtirilgan natijalari shakllanadi, bu ular uzarо bоғlikligini kuzatishga imkоn bеradi. Abstrakt fikrlash ijоdiy
ёndashishning zaruriy shartlaridandir.
Matеmatik abstraktlash ilmiy-tadqiqоt – fоrmallashtirish usulining
asоsi hisоblanadi. Mazkur hоlda оbеktning etibоrli tоmоnlari (хоssasi,
bеlgisi, bоғliqligi) matеmatik tеrmin va tеnglamalarda ifоdalanadi, bular
bilan kеyinchalik malum qоida buyicha amallar bajariladi.
40. Emperik uslublar: kuzatish, qayd etish, xisoblash, o’lshash, taqqoslash, eksperement, modellashtirish.
40… Fan masalalarni hal qilish omili bo‘lib, nazariyalar ishlab shiqish,
borliq obyektiv qonunlarini oshish, ilmiy faktlarni aniqlash va h.k.lar
hisoblanadi. Bular ilmiy bilishning umumiy va maxsus usullaridir.
Umumiy usullar ush guruhga bo‘linadi:
– empirik tadqiqot usullari (kuzatish, qiyoslash, o‘lshash, eksperiment);
– nazariy tadqiqot usullari (mavhumdan aniqlikka tomon borish va b.);
– empirik va nazariy tadqiqot usullari (tahlil va sintezlash, induksiya
va deduksiya, modellashtirish, abstraktlash va b.).
Do'stlaringiz bilan baham: |
