Mahsulot hajmiga mehnat omillarining ta’sirini tahlili

Mehnat unumdorligi darajasini baholash uchun ko’rsatkichlar tizimi

Umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlarga quyidagilar kiritiladi:

• o‘rtacha yillik xodim uchun mahsulot ishlab chiqarish
• bir ishchi uchun mahsulot ishlab chiqarish
• -bir kishi-kuni uchun mahsulot ishlab chiqarish
• bir kishi-soat uchun mahsulot ishlab chiqarish

•  

Tahlil jarayonida ushbu ko‘rsatkichlar dinamikasini, ularning darajasi bo‘yicha rejaning bajarilishini o‘rganish, qiyosiy tahlil o‘tkazish va ularning o‘zgarish sabablarini aniqlash zarur. Mehnat unumdorligining eng umumlashtiruvchi ko‘rsatkichi – bir xodimga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik mahsulot, ya’ni uning yillik ishlab chiqarishi (MUx). Uning miqdori nafaqat o‘rtacha kunlik (KI) va o‘rtacha soatlik ishlab chiqarishga (SI), balki xodimlarning umumiy sonida ishchilarning ulushi (Iul), yil uchun bir ishchi tomonidan ishlangan kunlar miqdoriga (K) va ish kuni davomiyligiga (D) bog‘liq (4.1-chizma). O‘rtacha soatlik ishlab chiqarish qancha yuqori bo‘lsa, ish vaqtining smena ichida va butun kun davomida yo‘qotilishi qancha kam bo‘lsa, yilda bir ishchining o‘rtacha ishlab chiqarishi shuncha ko‘p bo‘ladi. Bunda bir xodimga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik ishlab chiqarishni quyidagi omillar ko‘paytmasi ko‘rinishida tasvirlash mumkin:

• Tahlil jarayonida ushbu ko‘rsatkichlar dinamikasini, ularning darajasi bo‘yicha rejaning bajarilishini o‘rganish, qiyosiy tahlil o‘tkazish va ularning o‘zgarish sabablarini aniqlash zarur. Mehnat unumdorligining eng umumlashtiruvchi ko‘rsatkichi – bir xodimga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik mahsulot, ya’ni uning yillik ishlab chiqarishi (MUx). Uning miqdori nafaqat o‘rtacha kunlik (KI) va o‘rtacha soatlik ishlab chiqarishga (SI), balki xodimlarning umumiy sonida ishchilarning ulushi (Iul), yil uchun bir ishchi tomonidan ishlangan kunlar miqdoriga (K) va ish kuni davomiyligiga (D) bog‘liq (4.1-chizma). O‘rtacha soatlik ishlab chiqarish qancha yuqori bo‘lsa, ish vaqtining smena ichida va butun kun davomida yo‘qotilishi qancha kam bo‘lsa, yilda bir ishchining o‘rtacha ishlab chiqarishi shuncha ko‘p bo‘ladi. Bunda bir xodimga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik ishlab chiqarishni quyidagi omillar ko‘paytmasi ko‘rinishida tasvirlash mumkin:
• MUx = Iul * K * D * SI.
• O‘z navbatida, bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishini quyidagi omillar ko‘paytmasi ko‘rinishida tasvirlanadi:
• MUi =K * D * SI.
• Bundan MUx = Iul * MUi. Mazkur omillar ta’sirini hisoblash determinatsiyalangan omilli tahlil usullarining biri bilan bajariladi.