Махсус дори турлари технологияси кафедраси


Download 353.87 Kb.
bet28/71
Sana17.06.2023
Hajmi353.87 Kb.
#1529797
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   71
Bog'liq
yangi avlod dorilar texnologiyasi

М А Ъ Р У З А -2


Мавзу:"ЛИПОСОМАЛ ДОРИ ТУРЛАРИ"


Маърузага ажратиган ваљт - 2 соат.
Њљитиш маљсади: Талабаларга липосомал дори турлари хаљида
тушунча бериш ва липосомалар дори моддаларини иккинчи авлод дори ташувчи воситаси сифатида таърифи, етказиш механизмлари билан таништириш. Липосомал дори турларини тайёрлаш асосларини ва номенклатурасини књриб чиљиш.
МАЪРУЗА РЕЖАСИ:

1.Липосомалар хаљида тушунча, таъриф, љисљача тарихий маълумот


2.Липосомалар ёрдамида доривор моддаларни тњљималарга етљазиш механизмлари.
3. Липосомаларни ишлатиш сохалари.Липосомал дори турларининг
номенклатураси.
4.Липосомал дориларни яратиш йњллари ва муаммолар


Тошкент 2006


1.Липосомалар хаљида тушунча, таърифи, љисљача тарихий маълумот.
Янги авлод дори турларига љуйилган талабларидан бири бу доривор
моддаларни керакли аъзоларга, тњљималарга ёки хужайраларга етишини
таъминлаш.
Доривор моддаларни организмда керакли аъзо ёки тњљималарга етка-
зиш бу жуда керакли ва долзарб муаммо. Чунки љатор касалликлар фаљат
тананинг айрим љисмларида пайдо бњлиши мумкин (дастлабки босљичда) ма-
салан (рак, миокард инфаркти,туберкулез, лейшманиоз, вирусли касалликлар ва ќ.к.). Лекин терапевтик моддаларни бутун танада тарљалиши препаратни керакли жойда даволовчи концентрациясини етарли даражада бњлмаслиги ва зарарланмаган аъзо ёки тўљималарга салбий таъсирини намоён бњлишига олиб келади. Шунинг учун доривор моддаларни организмда керакли аъзо ёки тўљималарга етказиб берувчи воситаларни барпо этиш ва љўллаш дориларни терапевтик самарадорлигини оширувчи асосий омил.
Дори моддаларни танада ташувчи воситаларни 3-та гурух –авлодга таснифланиши эслаймиз:
1-авлод дори ташувчилври дориларни керакли аъзоларгача етказиш кобилиятига эга( микрокапсулалар, микросфералар
2-авлод дори ташувчилари-дориларни керакли тњљималаргача етказади ( липосомалар, нанокапсулалар, наносфералар)
3-авлод дори ташувчилари ( антителалар ва гликопротеидлар) моддаларни хужайраларга етказади.
1971 йилдан бошлаб доривор моддаларни ташувчи воситаси сифатида
липосомаларни ишлатиш таклиф љилинди.
Липосомалар бу нима экан,љандай хусусиятларга эга эканлигини књриб
чиљамиз.
Липосомалар сунъий равишда олинадиган туташтирилган шарсимон зар-
рачалар. Улар биомолекуляр липид љаватлардан иборат бњлиб, уз бушлик-
ларида шакллантирувчи мухит саљлайди. Липосомаларни љобиђини хосил љи-
лувчи липидлар сувда эримайдиган хоссалари бњйича ёђларга яљин модда-
лардир. Сув билан чайљатилганда полярли липидлар њз-њзидан осонликча
мицелалар хосил љилади. Липидлар бу табиий моддалар бњлиб улар ху-
жайраларнинг мембранасининг 20-80% ни ташкил љилади (љолгани ољсил
ва љандларга тњђри келади).
Липосомаларни барпо этилишига инглиз олими, Кембриждаги хайвон-
ларни физиологиясини њрганиш институтининг тадљиљотчиси Алек
Бангемнинг илмий изланишларнинг натижалари сабаб бњлди. 60-йилларда
А.Бангем хар ќил ќайвон тўљималаридан ажратиб олинган тоза липидларни
(фосфолипидларни) сувда чайљатганда липидлар "мой пуфакчаларни" ќосил
љилганлигини кузатиб кейинчалик уларга "липосома" (яъни ёђ-"липо" "со-
ма"-танача) деган таъриф берган. Узининг илмий изланишларида А.Бангем
кашф љилнган липосомаларни электрон микроскоп ёрдамида липосомаларни кузатканда уларни тузилиши хужайраларга яљинлигига эътибор берди ва кейинчалик липосомаларни хужайраларнинг мембранасининг модели сифатида биологик тажрибаларда њрганди.
Липидлар сувли аралашмалари бемалол липосомаларни ќосил љилиш ху-
сусияти нимага бођлиљ экан ва нима учун айнан липосомалар хужайралари-
ни мембранасининг модели сифатида љњлланган. Бунга сабаб липидларнинг
тузилиши ва хусусияти. Биринчидан, липидлар бу табиий моддалар бњлиб
улар табиати бњйича сувда эримайдиган ва ёђларга хусусиятлари бњйича
яљин моддалар. Липидлар-поляр моддалар яъни уларни молекулалари гидрофоб ва гидрофил љисмлардан иборат. Гидрофоб љисми-углеводород R, гидрофил љисми-ќар ќил гидрофил гурухлардан (SO4 ,NH2 , OH , COOH) иборат бњлади. Шунинг учун улар амфотер хусусиятга эга. Сув билан чайљатилганда
липидлар њз-њзидан осонликча мицелаларни ќосил љилиши мумкин (микроскопик томчилар).Бунда липидларнинг молекуласининг гидрофоб љисми
хар дойим сувга тескари жойлашган, яъни ичкарига, гидрофил љисмлари
эса сувли муќитга љаратилган бњлади. Ќар доим липосомаларни ќосил
бњлиши учун 2-љаватли липидлардан ташкил топган љобиђ ќосил бњлади
(-униламелар-яъни бир љаватли).Бунда липосомалар диаметри 100 нм атрофида бњлади. Агар бир неча шундай љобиђлар ќосил бњлса мультиламелар- књп љаватли (диаметри 2-10 мкм гача) липосомалар ќосил бњлади. Демак липосомаларни хосил бњлиши липидларни дифил хусусиятига бођлиљ бњлади.



Download 353.87 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   71




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling