Махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология

Ишлаб чиқариш режаси. Ушбу муаммони ҳал қилишда тизимли ёндашувни таъминлаш учун иқтисодий ва математик моделлаштириш усулларини қ ўллаш тавсия этилади.
Шунингдек, ташқи ва ички ишлаб чиқариш оқимлари схемасини, яъни моддий-техника ресурсларини етказиб бериш, бўлимлар ўртасида ишлаб чиқариш алоқаларини очиб беради. Бўлим қурилиш маҳсулотларини (маҳсулот бўйича) ва келажак учун уларнинг динамикасини баҳолаш учун якунланади.
Ташкилий режа лойиҳа консепсиясини ишлаб чиқишга масъул шахслар ва қурилиш корхонасини бошқариш ҳақида маълумот беради. Катта корхоналар учун ходимларнинг умумий сонини аниқлаш муҳим аҳамиятга эга. Бўлим мутахассисларнинг вазифаларини акс эттиради, шахсий мувофиқлаштиришни белгилайди ва барча хизматларнинг фаолиятини назорат қилади. Корхонанинг ташкилий схемаси вазифаларни самарали бажарилишини та^минлаши керак.
Юридик режада янги ташкил этилган корхона учун унинг ташкилий-ҳуқуқий шакли танланганлиги сабабли энг юқори баҳоси мавжуд. Мавжуд корхона учун ўз фаолиятини тартибга соладиган қонунлар ва нормалар кўрсатилади.
Хатарни баҳолаш. Инвесторлар ва кредиторлар хавфларни баҳолашга катта аҳамият беришади, шунинг учун бизнес-режани ишлаб чиқиш жараёнида юзага келиши мумкин бўлган хавф ва йўқотишларни номлаш, қандай хавф турларини аниқлаш ва компаниянинг активларини қандай миқдорда суғурта қилиш кераклигини аниқлаш мақсадга мувофиқдир. Ушбу бўлим суғурта шартномалари тузиш ва суғурта миқдори бўйича ташкилотни кўрсатади.
Молиявий режа. Нархларни ҳисоблаш бизнес режа олдинги бобларида қабул қилинган қарорларнинг натижаларини умумлаштиради. Ушбу бўлим қурилиш компаниясининг кутилган молиявий натижалари ҳақида барча керакли маТумотларни тақдим этади. Молиявий мақсадлар тадбиркор ва юридик шахсларнинг бизнес-режаси муҳокама қилинадиган фаолиятининг асосий масалаларига жавоб бериши керак. Молиявий режага кўра, инвесторлар қандай қарорлар топиши мумкинлигини аниқлайдилар ва кредиторлар потенсиал қарздорнинг қарзга хизмат кўрсатиш қобилиятини баҳолайдилар. Молиявий режага иккита ҳисобланган қисм киради: корхонанинг молиявий-иқтисодий натижалари ва асосий молиявий кўрсаткичларни режалаштириш.
Корхонанинг молиявий-иқтисодий аҳволини таҳлил қилиш охирги уч йил давомида унинг фаолиятининг техник, иқтисодий ва молиявий кўрсаткичлари асосида амалга оширилади. Таҳлиллар иқтисодий ўсиш даражасини, молиявий барқарорликни, банкротлик эҳтимоли даражасини белгилайди. Таҳлиллар корхонанинг молиявий-иқтисодий аҳволининг динамикасига комплекс баҳоларни баҳолаш билан якунланади.

3. 
   Бизнес-структуравий лойиҳаларнинг молиявий қисми
   

Асосий молиявий кўрсаткичларни режалаштириш активлар ва мажбуриятлар прогноз балансини, фойда ва йўқотишларни, пул оқимини, лойиҳани молиявий баҳолашни ва молиявий қувватни ҳисоблашни талаб қилади. Молиявий ҳисоботнинг асосий шаклларида прогноз параметрлари халқаро стандартларга мос келиши керак, айниқса нарх даражаси ҳар бир лойиҳа даврида бозорнинг харид қобилиятини акс эттириши керак. Нақд пул оқими прогнози корхонани молиялаштириш стратегиясини ишлаб чиқиш, капиталга бўлган эҳтиёжни аниқлаш ва унинг самарадорлигини баҳолаш учун мўлжалланган.
Лойиҳанинг тижорат самарадорлиги (молиявий асослаш) молиявий даромадларнинг нисбати ва даромадлилик даражасини таъминловчи натижалар билан белгиланади. Корхонанинг иқтисодий фаолиятига баҳо бериш оддий ва дисконтланган усуллар билан амалга оширилиши мумкин. Оддий тезкор усул жуда тез ҳисоб-китоблар асосида баҳолашни амалга оширишга имкон беради, бу лойиҳани ривожлантириш даражасининг паст даражасини ифодалайди ва мураккаб ҳисоб-китоблар орқали унинг ёлғонлигини тасдиқлайди. Қуйидаги кўрсаткичларни аниқлаш учун оддий усул ишлатилади:

• 
  ишлаб чиқариш қувватларининг бирлиги ёки ишлаб чиқариш бирлигида яратилган капитал қўйилмалар;
  
• 
  соф фойда умумий инвеститсияга ёки сармоя киритилган капиталга нисбати сифатида лойиҳа фойдаси маржаси,%;
  
• 
  жами инвеститсияларнинг соф фойда ва амортизатсия миқдорига нисбати сифатида инвеститсияларни қайтариш муддати ёки инвеститсион даромад даври.
  

Ушбу кўрсаткичлар турли вақтлардаги тушумлар ёки тўловларнинг бир хил миқдордаги тенгсизликни ҳисобга олмайдилар, бу эса мураккаб кўрсаткичларни қўллаш зарурлигига олиб келади.
Дисконтлаш усули. Инвеститсиялар самарадорлигини баҳолаш бир қатор принсипларга асосланган.

1. 
   принсип - ҳисоб-китоблар ишлаб чиқариш ва инвеститсия фаолиятидан пул оқимларининг кўрсаткичларига асосланган.
   
2. 
   принсип - индикаторларни жорий (дисконтланган) қийматга мажбурий камайтириш. Пул оқимларининг дисконтлаши турли муддатли қийматларни вақтнинг маълум бир нуқтасида қийматининг қадриятларига камайтириш, бу қисқариш моменти деб аталади.
   
3. 
   принсип - инфлятсия омилини ҳисобга олиш. Инфлятсия даражасининг турли даражаларида олинган натижаларни таққослашини таъминлаш учун, дисконтлашдан олдин ёки прогноз пул оқими инфлятсиядан тозаланган нархларда ёки дисконт омилига қайта ҳисоблаш йўли билан ўрнатилади.
   
4. 
   принсип - баҳоловнинг мақсадига боғлиқ равишда фойдаланиладиган дисконтланган ставка шаклининг ўзгариши.
   

Лойиҳанинг тижорат самарадорлигини аниқлаш натижалари сезиларли даражада дисконтлаш ставкасига боғлиқ. Дисконт ставкасини танлаш оқилона бўлиши керак. Бизнес-режада дисконт ставкасини шакллантириш мақсадга мувофиқдир. У ҳар бир компонентида дисконтнинг компонентларини, фоизсиз хавфни ҳисобга оладиган суммасини ҳисоблаб чиқади; инфлятсия мукофоти; хавф мукофоти; паст ликвидлик учун мукофот ва бошқалар.
Юқоридаги принсипларни ҳисобга олган ҳолда инвеститсиялар самарадорлигини баҳолаш методологияси қуйидаги кўрсаткичларга асосланган:

• 
  соф дисконтланган даромад (НПW);
  
• 
  даромадлилик индекси (ПC);
  
• 
  харажатни қоплаш муддати (ПП);
  
• 
  ички даромадлилик даражаси (рентабеллик) (ИРР).
  

Инвеститсиялар самарадорлигини прогнозлаш ва баҳолаш учун фойдаланиладиган муҳим индикатор - пул даромадларини дисконтлашни ҳисобга олган ҳолда даромадлилик индекси (РР), бирлик қийматига кўра даромадни тавсифлайди. Агар ПC <1 ёки унга тенглаштирилган бўлса, лойиҳа рад этилиши керак - бу инвесторга даромад келтирмайди. ПC қиймати> 1 га тенг бўлган инвеститсия лойиҳаларини амалга ошириш учун қабул қилиниши мумкин, бу аниқ ҳозирги қийматдан фарқли ўлароқ, бу кўрсаткич нисбатандир, шунинг учун муқобил вариантлардан лойиҳа вариантини танлашда фойдаланиш қулайдир.
Оддий харажатни қоплаш муддати (ПП) - дастлабки вақтдан то келишилган вақтгача бўлган давр. Дастлабки вақт лойиҳалаш топшириғида кўрсатилган (одатда бу оператсион фаолиятнинг бошланиши). Ҳисоблаш муддати биллинг давридаги энг биринчи нуқта деб аталади, ундан кейин жорий даромад келади ва келажакда салбий бўлади. Ички даромадлилик даражаси (ИРР) - НПW лойиҳаси нолга тенг бўлган дисконтлаш ставкасининг қиймати. Ички даромадлилик даражаси, кўрсатилган таъсирнинг катталиги кўрсатилган инвеститсия харажатларига тенг бўлган дисконтлаш ставкаси ҳисобланади. Ички даромад даражаси сизнинг инвеститсия қилишингиз мумкин бўлган энг юқори фоиз ставкасини белгилайди.
Молиявий режани ишлаб чиқишда қуйидаги масалаларни кўриб чиқиш керак:

1. 
   Тақдим этилган материалларнинг ишончлилиги.
   
2. 
   Ҳисоблаш учун бир нечта вариант бўлиши керак (оптимистик, пессимистик ва бошқалар).
   
3. 
   Молия режаси бизнес-режанинг бошқа бўлимларида келтирилган рақамлардан ажралмаслиги керак.
   

Лойиҳанинг биринчи йилидаги барча молиявий натижалар, одатда, ҳар ойда, иккинчиси - чоракда, учинчи ва кейинги йилларда - йил якунлари бўйича ҳисоблаб чиқилади.
Молиялаштириш стратегияси. Бизнес-режанинг ушбу қисмида сиз инвеститсион эҳтиёжни оқлашингиз ва режалаштирилган тадбирлар учун молиялаштириш манбаларини аниқлашингиз керак. Бу қуйидаги саволларга жавоб бериши керак:

1. 
   Лойиҳага қанча пул керак?
   
2. 
   Қандай манбалардан бу маблағларни олиш ва қандай шаклда олиш режалаштирилган?
   
3. 
   Инвеститсияларнинг тўлиқ қайтиб келишини қачон кутишимиз мумкин ва инвесторлар даромад олишади?
   
4. 
   Бу даромад қандай бўлади?
   

Иккинчи саволга жавоб бераётганда, потенсиал кредиторлар ва инвесторларни корхонанинг ривожланишига инвеститсия қиладиган қанча маблағни ва бошқа манбалардан кредит кўринишида қанча пул олишини кутиш керак. Муваффақиятли корхоналарда ишлаб чиқаришни кенгайтириш билан боғлиқ қурилиш лойиҳалари учун кредитлар орқали молиялаштириш афзалроқ деб ҳисобланади. Янги корхона ташкил этиш билан боғлиқ бўлган лойиҳалар учун молиялаштиришнинг устун манбаси - бу улуш ва капитал маблағ. Бундай лойиҳалар учун кредитларни жалб қилиш талабга жавоб беради, чунки янги корхона учун кредитларни тўлаш схемаси жуда катта бўлиши мумкин.
Беқарор иқтисодий вазиятда инвесторлар инвеститсияларнинг даромадлилигини таъминлайдиган лойиҳаларни афзал кўради.