Махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология

VII- БОБ. ВАҚТ ПАРАМЕТРЛАРИ БЎЙИЧА ЛОЙИҲАЛАРНИ
БОШҚАРИШ

1. 
   Вақт параметрлари бўйича лойиҳаларни бошқаришнинг
   

асосий кўрсаткичлари
Лойиҳанинг вақт параметрларини бошқариш вазифаси лойиҳани белгиланган муддатларда амалга оширишни таъминлаш сифатида шакллантирилди. Вақт параметрларини режалаштириш лойиҳа вазифалари ва лойиҳа ресурслари билан таъминлаш ўртасидаги ички мантиқий алоқаларни режалаштиришга бевосита боғлиқ
Лойиҳанинг вақтинчалик ресурсларини бошқаришни ташкил қилиш тартиби қуйидагилар бўлиши мумкин:

1. 
   Иш доирасини аниқлаш - лойиҳанинг ҳар бир маҳсулотини яратиш учун зарур бўлган аниқ ишларни аниқлаб олиш;
   
2. 
   Ишларнинг кетма-кетлигини аниқлаш - асарлар ўртасидаги мантиқий алоқаларни идентификатсиялаш ва ҳужжатлаштириш;
   
3. 
   Ишнинг давомийлигини баҳолаш - бу асарларнинг ҳар бирининг давомийлигини дастлабки баҳолаш усули;
   
4. 
   Жадвални ишлаб чиқиш - иш давомийлигини таҳлил қилиш, улар орасидаги мантиқий алоқалар ва ресурслар талаблари ва вақт захиралари, лойиҳа тармоқлари моделини ҳисоблаш учун вақтни аниқлаш, ресурслар низоларини ҳал қилиш;
   
5. 
   Иш режасининг бажарилишини назорат қилиш - лойиҳанинг тараққиётини ва жадвалнинг оригинал версиясига киритилган ўзгаришларни кузатиш.
   

Иш учун вақт параметрларини баҳолаш қуйидагича амалга оширилади: ишни амалга ошириш даври = ишчи кучининг миқдори (киши * соат) / (буълинган) меҳнат ресурслари (киши) миқдорига.
Шундай қилиб, меҳнатга сарфланадиган харажатлар 40 киши-соатда баҳоланадиган бўлса, унда бу ишнинг давомийлиги бир киши томонидан амалга оширилганда 40 соат, ёки ўнта ходим томонидан бажарилса 4 соатни ташкил этади. Бу ходимларнинг ягона юкини ва уларнинг бир хил меҳнат унумдорлиги талаб қилади.
Ишнинг давомийлигини аниқлашнинг энг муҳим параметри -бумеҳнат унумдорлиги дир. Одатда, лойиҳанинг асосий бошқарув таваккаллари уни нотўғри таърифлаш билан боғлиқ. Амалда, барча ижрочилар ишнинг меҳнат харажатларини кўпайтиришга ҳаракат қилишади (яъни уларнинг самарадорлигини камайтиришга). Ушбу ҳодисани минималлаштириш учун турли хил технологиялардан, шу жумладан меҳнатни рағбатлантириш технологияларидан фойдаланилади.
Лойиҳа ишининг кетма-кетлиги таърифи қуйидаги/аввалги орасидаги мантиқий йўналишларни белгилаш йўли билан амалга оширилади. Иш тартиби лойиҳа маҳсулотларини яратиш технологияси билан белгиланади. Ишнинг параллел блокларини умумий тақдим этишни осонлаштириш учун одатда "гамак" диаграммаси ишлатилади. Бундай диаграммаларда ишлар горизонтал узунликлардаги тўртбурчаклар, нол узунлиги муҳим муҳим ҳодисалари (масалан, буюртмани имзолаш, пул маблағлари лойиҳа буджетига ўтказилиши ва бошқалар) билан ифодаланади ва лойиҳа босқичлари деб номланади, олмослар сифатида ифодаланади.
Батафсил "гамак" диаграммаси - тармоқ диаграммаси - лойиҳанинг асарларини график кўриниши ва уларнинг ўзаро алоқаси. Режалаштириш ва лойиҳани бошқариш даврида, атамалар тармоғи улар орасидаги боғлиқликларга эга бўлган барча тадбирлар ва лойиҳа босқичларини назарда тутади. Тармоқли диаграммалар тармоқ моделини график шаклда ишларнинг ўзаро боғлиқлигини кўрсатувчи чизиқлар билан боғланган ишларга мос келадиган (кўпинча тўртбурчаклар шаклида) вертикал тўпламлар сифатида акс эттиради. Ушбу графика тури чуъққи-иш тармоғи ёки устунлик диаграммаси деб аталади, бугунги кунда тармоқнинг энг кенг тарқалган вакили ҳисобланади. Тармоқ диаграммаси СДР маТумотларига асосланади.
Дастлабки (устунлик) диаграммаси - ПДМ - бу тугунлар шахсий ишларни ифодаловчи лойиҳанинг тармоқ моделини яратиш усули ва уларнинг ўртасидаги ўқлар мантиқий уланишларни ифодалайди.
Лойиҳанинг тармоқ моделида акс эттирилган бир неча турдаги мантиқий уланишлар мавжуд. Уларнинг ҳар бири иккита асарини қамраб олади, улардан бири ишдан олдинги, иккинчиси иш издоши деб аталади. Шунингдек, "қисман боғлиқликлар" ҳам мумкин.
Мисол учун, иш издоши предметнинг 30 фоизи бажарилгандан сўнг бошланиши мумкин. Бундай ҳолда, жуфтликда ишлаш қисман қопланиши мумкин.
Ўқ диаграмма ёки асосий жадвал (АДМ). Тадбирларни боғлайдиган ўқлар билан ишлайдиган лойиҳанинг тармоқ моделини яратиш усули. Ушбу усулда фақат тугатиш-бошлаш ҳаволалари қўлланилади.
Шуни таъкидлаш керакки, яқинда ўқ диаграммаси камроқ ва камроқ ишлатилганлиги ва аввалги диаграмма ва Гантт диаграммаси афзалликларга эга эканлигини таъкидлаш керак.
Лойиҳалар жадвалининг асосий шакли бугунги кунда Гантт чартидир. Бунинг устига, ҳар бир иш тақвимда тўпланган ҳукмдори шаклида тақдим этилади.
Гантт диаграммасида, шунингдек, тармоқ диаграммаларида ўқлар билан мантиқий ишоратлар билан кўрсатиш мумкин.
Лойиҳа иш режаларини ишлаб чиқиш учун асбоблар ва усуллар. Математик усуллар, жумладан:

• 
  Танқидий ёндашув усули (CПМ).
  
• 
  ПЕРТ усули.
  
• 
  Ресурсларни тартибга солиш;
  
• 
  Ушбу усулларни амалга оширувчи дастурий таъминот.
  

Танқидий йўл тармоқ модели бўйича энг узоқ йўлдир. Танқидий йўлнинг хусусияти шундаки, бу йўлда амалга оширилган ишларнинг кечикиши бутун лойиҳанинг кечикишига олиб келади.Озод захира бу ушбу ишни кечиктирмасдан бевосита ундан кейинги ишларни кечиктиришсиз қолдирадиган вақт.
Умумий захира, бу ишни бутун лойиҳани тугатишни кечиктирмасдан вақтни кечиктира оладиган вақт. Умумий захира - алоҳида иш эмас, балки бу иш тегишли бўлган барча йўлнинг ўзига хос хусусияти.
Ресурсларни уйғунлаштириш - бу зиддиятли ишларни (масалан, агар ўша ходимлар уларни бажариши керак) алоҳида-алоҳида ажратиб олишга уриниб, манба тўқнашувларини ҳал қилиш жараёни. Ушбу жараённинг ён таъсири лойиҳанинг давомийлиги ошиши мумкин.
Муҳим воқеа лойиҳа учун муҳим воқеани кўрсатиш учун киритилган нол муддат ишидир. Масалан, ишнинг бошланиши ёки ҳисобга пул тушиши.
Ҳар бир иш учун эрта ва кеч саналарни ҳисоблаш жараёни тармоқ модели бўйича ҳисоблаш деб аталади. У икки босқичдан иборат: тўғридан-тўғри ва тескари ўтишлар.
Олдинга ўтиш вақтида ҳар бир ишни бошлаш ва тугатишнинг эрта кунлари ҳисобга олинади, аксинча, кечки саналар, шунингдек умумий ва эркин захиралар.

2. 
   Вақтни режалаштиришнинг асосий усуллари
   

Лойиҳаларни бошқариш қуйидаги режалаштириш усулларидан фойдаланади:

• 
  Даврий режалаштириш усули;
  
• 
  Параллел режалаштириш усули;
  
• 
  Стокастик режалаштириш усули;
  
• 
  "Ойлик" режалаштириш усули;
  
• 
  Ишлатилган ҳажмдан режалаштириш, ҳажмий-тақвимли режалаштириш;
  
• 
  Тақвимга асосланган тармоқни режалаштириш (Гантт диаграммаси, танқидий йўл);
  
• 
  Якуний натижадан режалаштириш усули.
  
• 
  ПЕРТ- (Програм эвалуатионанд Ревиеw Течниқуе) Ишларнинг давомийлигини баҳолаш учун эҳтимоллик усули.
  

Ушбу методга кўра, муддат (давомийлик) қуйидаги формула бўйича ҳисобланади:
ПЕРТ = (ИВОБ+4* ИДЕБ+ ИВПБ)/6
бу ерда:
ИВОБ - иш давомийлигини оптимистик баҳолаш;
ИВПБ - иш давомийлигини пессимистик баҳолаш;
ИДЕБ - иш давомийлигини энг эҳтимолий баҳолаш;