Махсус таълим вазирлиги Х.Қ. ҚАршибоев «Ўсимликлар репродуктив биологияси»

 
Иккинчи савол бўйича дарс мақсади: Талабаларга катта ва кичик 
ҳаётий цикллар тўғрисида маълумотлар бериш. 
Идентив ўқув мақсадлари: 
Катта ҳаётий цикл даврларини айта олади. 
Кўп йиллик ўсимликлардаги кичик ҳаётий циклга изоҳ бера олади. 
Иккинчи савол баёни: 
Кўп йиллик гулли ўсимликларда ҳаётий цикл қайта-қайта 
такрорланиши мумкин бўлган босқичлардан иборатдир. Шунинг учун 
уларда катта ва кичик ҳаётий цикллар ажратилади. Катта ҳаётий цикл 
гулли ўсимликни муртак ҳосил бўлганидан бошлаб то умри (онтогенез)нинг
охиригача бўлган даврни уз ичига олади. Катта ҳаётий цикл қуйидаги 
даврларга бўлинади. (Т.А.Работнов классификациясига кўра): 
1. Латент даври (latens - кўринмас) - уруғларнинг тиним ҳолатидаги 
даври 

---

41 
2. Виргинил даври (virginitas - қизлик) - уруғнинг униб чиққандан то 1-чи 
гул ҳосил бўлгунча даври. Виргинил даври ўз навбатида майса, 
ювенил (ёш ўсимлик) ва имматура (балоғатга етаётган) босқичларига 
бўлинади. 
3. Генератив даври - биринчи гул ҳосил бўлгандан то охирги гуллашгача 
бўлган давр. Бу даврда ўсимликлар кўпаяди. 
4. Сенил (карилик) даври - ўсимлик гуллаш қобилиятини йўқотгандан то 
ҳалок бўлгунгача бўлган давр. 
Кўп йиллик ўтлар ва буталарда ҳар йили ер устки қисми ҳалок бўлиб 
туради. Эрта баҳорда каудексдаги қишловчи куртаклардан янги новда ўсиб 
чиқади. Янги новдада гул ва мевалар шаклланади. Бу ўсимликлардаги 
куртакдан новда ўсиб чиқиши, ғунчалаш, гуллаш мева тугиши ва 
пишишини ўз ичига оладиган вақт «кичик цикл» деб аталади. «Кичик 
цикл» ҳам тузилишга кўра мураккаб ҳаётий циклдир. Уни қуйидагича 
ифодалаш мумкин: 
куртак новда ғунчалаш спорогенез 
(микро-ва
мегаспора) 
чанг спермий зигота муртак 
муртак халта тухум ҳужайра (уруғ)