Махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

3-muammo. Nutq madaniyati 
so`zlashyv odobi va nutqning 
mantiqiy bo`lishi 
tafakkur 
qobilyati bilan bogliq. 
1. O`zbek tilidagi ko`p shevalik 
sharoitida leksik me`yorni 
belgilashning o`ziga xosligi. 
2. Nutq haqidagi ta`limot 
ortologiya o`rganish bilan 
shug`llanadi. 
3. Adiblarimizning tilga bol`gan 
munosabatlari va adabiy til 
rivojlanishiga qo`shgan xissalari. 
Komp’yuterda ushbu masalani 
echish uchun optimal instrumental 
vositalarini tanlash 
72 

---

IV.
O’qituvchi tomonidan kеys-stadini еchish va tahlil qilish varianti 
1.
Kеys-stadidagi asosiy muammo
Nutqiy madaniyatga ta`sir etuvchi tildan tashqaridagi omillarni aniqlash va 
adabiy til me`yorlariga omal qilish qoidalarini ko`rsatib o`tish. 
2.
Muammoli vaziyatni еchish yo’llari. Kеys-stadi va uning axborot ta'minoti 
bilan tanishamiz. Tildan tashqaridagi omillarni aniqlaymiz. Nutqning tozaligiga 
salbiy ta`sir qiluvchi so`zlarni topamiz. Adabiy til me`yorlarini amal qilish 
qoidalarini aniqlaymiz. 
3
. Bеrilgan vaziyat bilan tanishamiz. 
Ma'lumotlarni yana diqqat bilan o’qib chiqib, biz uchun muhim bo’lgan satrlarni 
tagiga chizib olamiz. Bir abzatsdan ikkinchi abzatsga o’tishdan oldin, uni ikki uch 
marotaba o’q
ib mazmuniga kirib boramiz. Kеys-stadidagi muhim fikrlarni qalam 
yordamida ostini chizib qo’
yamiz. Vaziyat tavsifida bеrilgan asosiy tushuncha va 
iboralarga diqqatimizni jalb qilamiz. 
3. Muammoli vaziyatning tahlili. 
Muammoli vaziyatni tahlil qilishga harakat qilamiz. Mazkur holatda qabul 
qilinishi mumkin bo’
lgan muammoning barcha еchimlarini topamiz. Varvarizm 
sifatida qaraladigan so`zlar o`zbek tili uchun me`yor emas ammo biz ularni ijtimoiy 
muhit ta’siridan bo`lsa kerak albatta, farqiga bormasdan ishlataveramiz, nutqimizni 
nazorat qilmaymiz shu tarzda leksik me`yor nutq ham buziladi.
Shuning uchun ham tilda varvarizmlarning ishlatilishini ijobiy xodisa sifatida 
emas, balki me`yorning buzilishi deb qarash va ularni nutqda qo`llamaslik lozim.
Yakuniy xulosa 
Boshqa tillardan so`z o`zlshtirish nutqda zaruriyatga ko`ra ulardan 
foydalanish salbiy hodisa emas. Ammo buday so`zlar orasida varvarizm deb 
ataluvchi shunday bir qatlam mavjudki, ularni nutqda qo`llash-qo`llamaslik 
masalasiga adabiy til meyorlari nuqtaiy nazardan munosabat bildirish lozim.