Malakaviy amaliyot

AVTOMOBIL YO’LLARINI SAQLASH VA TA’MIRLASHDA HAVFSIZLIK TEXNIKASI

Havfsizlik texnikasi ishlarni bajarishda maxsus mashinalardan foydalaniladi (Katta toshlar va beton bo’laklaridan) tashqari. Bu ishlarni bajarish uchun traktor va avtokranlar kerak bo’ladi. Xarsang toshlarni yuklash qazib olishni engilatish uchun oldidan maydalab olinadi.

Tayyorgarli va yordamchi ishlarga quyidagilar kiradi:

Trassani butazolarini tozalash

- Mayda daraxtlarni kesish va tozalash

- Kaiia (xarsang) tosh va beton bo’laklaridan tozalash

- To’nkalarni kovlab olish

- Gruntni yulishatish.

Daraxtlarni kesishda er yuzasidan 3-5 sm yuqoridan kesish kerak. Chakalak zorlarni kesishda ishlatildigan mashinani (kustorez) shu mashina tomonga qiyshatgan daraxtlarni kesish mumkin emas, shuningdek botqoqlik joylardan xam ishlatib bo’lmaydi. Agarga 2ta mashina shulyotgan bo’lsa ularning oralik masafasi 40-50 m tashkil etish kerak, ishlayotgan ishchilar mashinalar oldiga 25-30 m masofaga yaqshilashmasligi kerak.

- Shuningdek ombarlar qurish mashina va mexanizmlar saqlanadigan joylar xam xavfsizlik meyorlari talablariga javob berishi kerak.

- Gruntlarni yulishatishda yumshatish mashina (rыxlitel) va frezadan foydalaniladi. Bu ishlarni bajarishdan texnikalarni ishlatishdagi umumiy qoidalarni bajarish kerak. Xamda (kanata blochnыy) mexanizmning bloklari va trossining sozligi va mastahkamligiga katta e’tibor berish kerak. Bu mashinalar ishlayotganda ishchilarni mexanizmlar ramalarida turish qa’tian man qilindi.

- Frezani ishlatishda olindan bu mashina o’rtadigan trassani daraxt to’nkalari, xarsang toshlar va beton bo’laklaridan tozalanishi shart.

- Yo’l poyini qurish.

Yo’l poyini qurishda buldozer, avtogreyder, greyder-elevator, ekskovator, skreper va transport vositalaridan foydalaniladi. Gruntlarni ziglashda xar xil kotoklar, ekskovator va traktorlarga o’rnatilgan ziglash klitalaridan foydalaniladi. Er ishlarini bajarishda er ostida (kabel va truboprovodlar) bor toylardan boshlash kerak bu ishlar maxsus tashkilotlarning ruxsati bilan bajariladi. Shuning uchun bu ishlarni bajarishda nazoratning barcha turlari kuchaytiriladi va ishchilar qo’shimcha yo’riqnoma o’tkaziladi.

- Elektr kabellari, chaqori bosimli vodoprovod va gazoprovod o’tgan toylarda metal asboblar (lom, kirka, lopata, temir pona) ishlatish mumkin emas chunki ular kabel va quvodrlarga ziyon etkazishi mumkin.

- Agarga ish jaroyonida loyixada qo’retilmagan suniy inshootlar, elektrokabeli, quvodrlar uchrab kolsa darxol ishni to’xtatab ularni moxiyatini aniqlash zarur.

- Agarda ish jaroyonida gaz xidi sezilib qolsa darxol ishni to’xtatab ishchilarga shaxsiy ximoyalanish buyumlari tarqatilishi va gazning ma’nbasi va zararli tomoni aniqlanmagacha ish boshlash mumkin emas.

- Yo’l ko’tarmalari va o’ymalarini bajarishdan oldin suvlarni chiqarib tashlash tizimi bajarishi kerak.

- Chuqurliklar, kotlovanlar va suniy inshootlarni mustaxkamlash qurilmalari xar kuni ish boshlashdan oldin nazorat qilinashi kerak.

- Greyder-elevator bilan ishlash.

Greyder-elevator bilan ishlashdan oldin uning kardanli uzatchigini singkovlik bilan kuzdan utkazish kerak. Greyder-elevatorni tirkogich traktoriga kattoq tirkagochlar yordamida ulash kerak.

- Ishchi kisimlarining mustaxkamligi ko’zdan kechirishi kerak.

Tishining erga botirish burgachi, transportyor lentasining baladlik burchagi aniq va bosimga moslashgan xolda bo’lishi kerak. Ko’ndalang qiyalik 140 % dan ortiq bo’lganda qo’shimcha choralar qurilishi shart.

Avtogreyderlar bilan ishlash.

- Avtogreyderlar bilan ishlaganda shu jaroyonida ko’chib yuruvchi mexanizmlarga bo’lgan talablar qo’llaniladi.

- Avtogreyder ishlaydigan uchastka ildindan daraxt to’nkalari, yirik xarsanglar va boshqa yirik bo’limli materiallardan tozalanishi kerak. Burilish va qaytab olish joylarida eng kichik tezlanishda bajarilishi kerak. Balandligi 1,5 m dan ortiq bo’lgan ko’tarmalarda ishlaganda nazorat kuchoytiriladi (nazoratchi ish boshida bo’ladi shart). Er poyi chekasidan avtogreyderningg’ildiragichaga bo’lgan masofa 1 m dan kam bo’lishi mumkin emas.
Buldozerlar bilan ishlash.

Xamma turdagi buldozerlar bilan ishlaganda quyidagi qoidalarga rioya qilinishi kerak.

- Mashinist (xaydovchi) buldozer otvalining ishlashini singkovlik bilan kuzatib borishi shart, kattaroq qarshilikka duch kelganda darxol mexanizmni to’xtatish kerak. Shuning davom etdirilishi xavfning qay daraja bartarof etilishiga bog’liq (qarshilikni olib tashlash yoki aylanib o’tish). Buldozer qiyaliklarda ishlaganda yuqoriga 404-466 ‰ pastga 700 ‰ ishmasligi kerak. Buldozer past-baladliklarda ishlaganda va joydan joyga quchishda tezligi I va II bosqichdan ortiq bo’lmasligi kerak. Mashina ishlashdan to’xtagan paytda lopatasi albatta erga tushurilgan bo’lishi kerak. Agarda otvalning sifatini tekshirish kerak bo’lsa uning tagiga albatta yog’och ko’targichlar qo’yilishi shart.

Ekskavatorlar bilan ishlash.

ekskavatorlar eng murakkab (ish jixotidan) mashinalar qotoriga kiradi, chunki ular ish jaroyonida qiyin xolatlarda va albatta transport vositalarining yordamida ishlaydi. Shuning uchun ish unumdorligini oshirish va transport vositalarini to’xtovsix yuklash joyiga borishini ta’minlash uchun xavfsizlik choralari kuchaytiriladi.

- Ekskavatorning tuhunligini mustaxkamlash uchun uning gusenitsasi yoki g’ildiraklari ostiga, yog’og, tosh yoki boshqa buyumlar quyishi man etiladi. Ekskavator ishlayotgan paytda mashinist kabinasi bilan (zaboi) oralig’i 1 m dan kam bo’lishi mumkin emas. Ekskavator ishlayotgan muxitdagi gruntning mustaxkamligi tekshirildi. Draglayin yoki teskari kovshli ekskavator ishlogidi chuqurliklarning qiyamli mustaxkamligi xam tekshiriladi.

Agarda gruntlar mustaxkamlmgm kam bo’lgan taqdirda ishlardan foydalanish kerak. Ishlash to’xtatilganda ekskavator kovshi erga to’shirilgan bo’lishi shart.

Baxtsiz xodisalarni oldin olish maqsadida ishchilarning zaboy ustida qulash masofasi zaboy ostida bosib qolish masofasiga yaqinlashmasligi kerak.

Ekskavator ishlab turgan paytda uning xavfsiz ishlashi yong’indan muxofaxasi (smenadagi) mashinistga yuklatiladi. Transport vositalari bilan birga ishlagan paytda ekskavator albatta tovushli pribor (signal) bilan taminlashi shart. Ekskavator kabinasiga chiqib tushish uchun ikki tomonidan 1 m dan kam bo’lmagan perila (ushlagich) bilan jixozlangan norvonga bo’lishi shart.

Agarda kuning qorong’u paytida ishlansa unda ishlayotgan joy xavfsizlik meyori bo’yicha bo’lgan masofada yoritilishi kerak. Yongin sodir bo’lishini oldin olish uchun yoqing’i maxsulotlari metall idishlarda ekskavatordan 20 mdan kam bo’lmagan masofada saqlanishi kerak. Xar xil moylangan paytda va paxtalar metall yashikchalarda saqlanishi zarur.

- Er ishlarini bajarishda masalan yo’l o’ymasi va chuqurliklarni qurishda skreperlar buldozerlar, avtogreyderlar, greyder-elevatorlar va transport vositalari ishlatiladi. Tuproqdarni suniy jinslashda o’zi yurar katoklar xamda tirqamali katoklar ishlatiladi.

Bu mashina va mexanizmlardan foydalanishda ularga bo’lgan xavfsiz ish jarayonlari IV - bobda ko’rsatilgan mashina va mexanizmlarning xavfsiz ishlatishda ko’rsatilganidek bo’ladi.

- Er yshlarini bajarishda eng avvalo kabel, yuqori bosimli quvurlar (er ostida) o’tgan joydan boshlanishi kerak, bu ishlarni bajarishda mutasadil tashkilotlardan yozma ravishda ruxsatnoma olingandan so’ng bajariladi. Bu xollarda xamma ehtiyot choralari ko’riladi va ishchilar kushimcha yo’riqdar bilan tanishtiriladi, texnik nazorat kuchaytiriladi.

- yuqori kuchlanishli elektr simlari (kabellar) katta baosimdagi suv va gaz kuvurlari o’tgan joylarda metall asboblar (lo’m, cho’qqi, bolata, temir pona va h.k) ishlatilishi mumkin emas chunki bu asboblar yuqorida qayd etilgan inshoatlarga zarar keltirishi mumkin. Agarda ish jarayonida loyixada ko’rsatilmagan inshoatlar chikib qolsa, buni tekshirib havfsizlik choralari ko’rilmaguncha ish to’xtatiladi. Agarda ish joyida gaz xidlari paydo bo’lsa tezda ish to’xtatilib ishchi xodimlar ogoxlantiriladi va shaxsiy muxofaza qilish kiyinlari bilan taminlanadi. Agarda ish joyida favqulotda gaz xidi paydo bo’lsa buning manbai aniqlanib chora-tadbir ko’rilmaguncha ish to’xtatiladi, ishchilar ish joyidan xavfsiz masafoga ko’chiriladi.

- Agarda qiyaliklar va devorlarda mustaxkamlash inshoatlari kurilgan bo’lsa ularni xar kuni ish boshlashdan oldin ko’zdan kechiriladi, bironta buzilgan joylari bo’lsa tezda ta’mirlanadi.asosiy texnika xafsizliidan biri ushbu yong’in xafsizligidur va bu xaqidaxam quydagicha talablari mavjud.